فولیک اسید: فواید، عوارض جانبی و دوز مصرفی توصیه شده آن

فولیک اسید شکل ساختگی ویتامین B محسوب می‌شود. اکثر خانم‌ها در دوران بارداری یا قبل از شروع آن بنابر دستور پزشک و با دز مشخصی قرص فولیک اسید استفاده می‌کنند. این مکمل و قرص می‌تواند تا حد زیادی سلامت بارداری را تضمین کند.

بدن انسان برای سلامت نگه داشتن بخش مهم خود از جمله سیستم عصبی و خون به ویتامین B نیاز دارد. فولیک اسید نوعی ویتامین B9 است که به روش تزریقی یا خوراکی برای تامین کمبودهای ویتامین خانواده B مصرف می‌شود. از سال ۱۹۹۸ قانون اضافه کردن این ویتامین به غلات، نان، کلوچه‌ها، آرد، پاستا و بیسکویت‌ها الزامی شد. 

در صورتی که فردی همچنان با مشکل کمبود این ویتامین در بدن مواجه باشد می‌تواند با تجویز پزشک قرص فولیک اسید مصرف کند. از همین رو ما در این مقاله از مجله التیاما شما را با عملکرد اسیدفولیک در بدن، فواید، میزان مصرف مجاز و عوارض آن آشنا می‌کنیم. همراه التیاما باشید.

فولیک اسید چیست؟

برای درک بهتر مفهوم فولیک اسید باید با واژه فولات آشنا شوید. این‌ها هر دو انواع مختلفی از ویتامین B9 هستند و با وجود تفاوت‌هایی اما معمولا در میان مردم به یک شکل شناخته می‌شوند. در واقع فولات به صورت طبیعی در غذاها وجود دارد، اما اسیدفولیک باید توسط انسان و به شکل مکمل مصنوعی ساخته شود. 

اگر بدن شما نتواند فولات بسازد باید آن را از طریق رژیم غذایی مشخصی دریافت کند. در این صورت اسیدفولیک به غذاها اضافه خواهد شد یا این‌که قرص فولیک‌اسید به شکل مکمل برای فرد تجویز می‌شود.

بیشتر بدانید:فولیک اسید در پریودی چرا توصیه می‌شود؟

اهمیت مصرف FOLIC ACID

فولات یعنی همان نسخه طبیعی اسید فولیک، سطح گسترده‌ای از عملکردهای بدن را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. با مصرف کافی این ویتامین گلبول‌های قرمز خون به شکل جدید و سالم ساخته می‌شوند تا اکسیژن را به بخش‌های مختلف بدن برسانند. 

در غیر این صورت بدن شما با کم‌خونی ناشی از فولات روبه‌رو خواهد شد و دائما احساس خستگی، ضعف یا رنگ پریدگی می‌کند. از طرفی وجود فولات یا فولیک اسید کافی در بدن موجب ترمیم مواد ژنتیکی و تقسیم سلولی درست می‌شود. 

یکی‌دیگر از موارد مصرف فولیک اسید در دوران بارداری است. پزشکان مصرف مواد غذایی حاوی فولات یا مکمل اسید فولیک را برای زنان باردار ضروری می‌دانند، زیرا FOLIC ACID موجب رشد اولیه جنین خصوصا در ناحیه نخاع  خواهد شد.

کمبود اسیدفولیک

در صورتی که فولات طبیعی یا مکمل اسیدفولیک به اندازه کافی در بدن تولید نشود، نوعی کم‌خونی به نام مگالوبلاستیک ایجاد خواهد شد. از طرفی کمبود این ویتامین می‌تواند موجب تولد نوزاد با نقص‌های مادرزادی شود. 

در ادامه با علائم و نشانه‌هایی آشنا می‌شوید که می‌تواند زنگ خطری برای اعلام کمبود فولیک اسید باشد:

• خستگی
• ضعف شدید 
• عدم تمرکز کافی
• تحریک‌پذیری
• زخم‌های دهانی و زبانی
• تپش قلب
• تغییر رنگ در پوست، مو یا ناخن
• تنگی نفس

در صورت داشتن چنین علائمی از طریق مشاوره با متخصص زنان مشورت کنید.

بیشتر بدانید:فولیک اسید برای کم خونی مفید است؟

چه کسانی در معرض خطر کمبود فولیک اسید هستند؟

برخی از گروه‌هایی که در معرض خطر ابتلا به کمبود این ویتامین هستند عبارتند از:

• افراد مبتلا به پلی‌مورفیسم که به دلیل مشکل ژنتیکی بدن توانایی تبدیل فولات به شکل فعال را از دست می‌دهد.
• افرادی که در برنامه غذایی روزانه خود فولات کمی دریافت می‌کنند.
• افرادی که مبتلا به بیماری آکلرهیدریا هستند و اسید معده در آن‌ها بسیار کم یا اصلا ترشح نمی‌شود.
• افرادی که تحت جراحی معده قرار گرفته‌اند یا دچار بیماری سلیاک هستند و دستگاه گوارش آن‌ها فولات جذب نمی‌کند.
• اشخاصی که الکل مصرف می‌کنند.
• زنانی که در سنین بارداری قرار دارند.
• بیمارانی که به دیالیز نیاز دارند.

بیشتر بدانید:فواید فولیک اسید برای مو چیست؟

این افراد باید حتما به متخصص زنان مراجعه کنند.

کاربرد فولیک اسید

ویتامین B9 ماده مغذی مهمی است که در بدن به صورت طبیعی و با اسم فولات ساخته می‌شود. این ویتامین در تشکیل گلبول‌های قرمز و فولات کافی برای بدن نقش مهمی دارد. در صورت وجود فولات کافی در بدن رشد سلول‌ها و تشکیل DNA به درستی انجام می‌شود. 

بنابراین اگر بدن فولات کافی تولید نکند، باید حتما برای آن قرص فولیک اسید (شکل مصنوعی ویتامین B9) تجویز شود. به‌طور کلی می‌توان کاربرد فولیک اسید در بدن را به صورت زیر دسته‌بندی کرد:

جلوگیری تولد نوزاد همراه با نقص

دانشمندان با تحقیقات گسترده‌ای در این زمینه متوجه شدند مصرف مکمل فولیک‌اسید می‌تواند از ایجاد نقص مادرزادی در DNA نوزاد جلوگیری کند. از همین رو به زنان باردار توصیه می‌شود تا این ویتامین را روزانه یک عدد در دوران بارداری استفاده کنند. 

البته بهتر است مصرف FOLIC ACID از سه ما قبل از بارداری شروع شود. در این صورت زنان باردار به اندازه کافی از ماده مغذی مذکور بهره‌مند خواهند شد.

بیشتر بدانید:فولیک اسید در چه غذاهایی است؟

جبران کمبود اسید فولیک در بدن

اگر فولات طبیعی  در بدن شما کمبود زیادی داشته باشد باید آن را با قرص فولیک اسید یا اضافه کردن به مواد غذایی جبران کرد. در اغلب کشورها این ویتامین در پاستا، غلات و آرد وجود دارد که کمبود آن را برطرف می‌کند.

عدم ابتلا به بیماری‌های قلبی، عروقی و سکته مغزی

فولیک اسید به دلیل داشتن ویتامین B6 و B12 سطح بالای هموسیستئین خون را کنترل می‌کند. اگر هموسیستئین در خون افزایش پیدا کند، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی خون بالا می‌رود.

جلوگیری از سرطان‌ها

دانشمندان پس از تحقیقات گسترده به این نتیجه رسیده‌اند که وجود کافی FOLIC ACID در خون می‌تواند احتمال بروز سرطان‌های مختلف را کاهش دهد.

عدم ابتلا به افسردگی

تحقیقات گسترده در زمینه افسردگی نشان داده است که در صورت مصرف این ویتامین به صورت طبیعی یا مکمل‌ها احتمال ابتلای فرد به افسردگی کاهش پیدا می‌کند.

بیشتر بدانید:فولیک اسید در بارداری برای چیست؟

بهترین منبع ویتامین B9

این ویتامین به صورت قرص فولیک اسید یا غذاهای غنی شده همچون آرد، غلات، کلوچه و پاستا وجود دارد. اما نباید از منابع طبیعی که سرشار از فولات هستند، غافل شد. این منابع را که به راحتی می‌توان تهیه کرد عبارتند از:

• اسفناج
• کاهو
• ماچوبه
• آووکادو
• کلم بروکسل
• نخود چشم بلبلی
• نخود سبز
• لوبیا قرمز
• آب پرتقال
• بادام زمینی بو داده
• گوجه فرنگی
• موز
• طالبی
• تخم‌مرغ آب‌پز

بیشتر بدانید: هماتوم بارداری چیست و چه عوارضی دارد؟ + راهنمایی کامل

بدن انسان به‌طور طبیعی روزانه به چه مقدار فولیک اسید نیاز دارد؟

مقدار طبیعی فولات در منابع غذایی زیادی وجود دارد و به آسانی قابل دسترس هستند. اما باید بدانید که بدن اسیدفولیک را از غذاهای غنی شده یا به شکل مکمل بهتر از حالت طبیعی جذب می‌کند. در ادامه با جدول میزان توصیه شده این ویتامین برای افراد در سنین مختلف آشنا می‌شوید:

مقدار توصیه شده	سن
۶۵ میکروگرم در روز	۰-۶ ماه
۸۰ میکروگرم در روز	۷-۱۲ ماه
۱۵۰ میکروگرم در روز	۱-۳ سال
۲۰۰ میکروگرم در روز	۴-۸ سال
۳۰۰ میکروگرم در روز	۹-۱۳ سال
۴۰۰ میکروگرم در روز	۱۴-۱۸ سال
۴۰۰ میکروگرم در روز	+۱۹ سال
۴۰۰-۸۰۰ میکروگرم در روز	دوران حاملگی
۵۰۰ میکروگرم در روز	دوران شیردهی

فواید قرص فولیک اسید

موارد مصرف فولیک اسید متفاوت بوده و می‌تواند با راه‌های مختلفی بر سلامت فرد تاثیر بگذارد. فواید و مزایای این ماده مغذی شامل موارد زیر می‌شود:

۱. کمبود فولات را در بدن درمان می‌کند

در صورتی که بدن شما از فولات کافی برخوردار نباشد، قرص فولیک‌اسید می‌تواند عوارض ناشی از این مشکل را همچون کم‌خونی، اختلال در رشد جنین، بروز افسردگی، اختلالات ذهنی و مشکل در عملکرد ایمنی جبران کند.

۲. نقایص مادرزادی و عوارض بارداری را جبران می‌کند

قرص اسیدفولیک ابتلا به بی‌نظمی بارداری را از جمله نقص در لوله عصبی همچون اسپینا بیفیدا و آنانسفالی کاهش می‌دهد. در واقع زنان باردار با مصرف این مکمل از احتمال خطر تولد نوزادی با نواقص مذکور جلوگیری می‌کنند. از طرفی قرص فولیک اسید می‌تواند عوارض بارداری همچون پره اکلامپسی را کنترل کند.

بیشتر بدانید: چه ویتامینی برای رشد مو خوبه؟

۳. سلامت مغز حفظ می‌شود

اگر فولات خون بسیار پایین باشد احتمال عملکرد ذهنی ضعیف خصوصا در سنین بالا افزایش پیدا می‌کند. در تحقیقات گسترده که سال ۲۰۱۹ انجام شد، افرادی که روزانه ۱۲۵۰ میکروگرم اسیدفولیک دریافت کرده بودند توانایی تفکر کمتری نسبت به سایر اشخاص داشتند. بنابراین می‌توان گفت مصرف این مکمل نباید بیش از اندازه کم یا زیاد باشد.

۴. درمان افراد مبتلا به اختلالات روان آسان‌تر است

وجود فولات در خون یا مصرف مکمل اسید فولیک ماده شیمیایی به نام انتقال دهنده‌های عصبی تولید می‌کند. از همین رو روان‌پزشکان معتقدند مصرف کم این مکمل موجب درمان افسردگی، اسکیزوفرنی و سایر اختلالات روان می‌شود.

۵. میزان قند خون در افراد دیابتی کنترل می‌شود

مصرف مکمل ACID FOLIC می‌تواند باعث کنترل قند خون و کاهش مقاومت بدن به انسولین در افراد مبتلا به دیابت شود. داروی اصلی دیابت یعنی متفورمین میزان فولات بدن را بسیار کاهش می‌دهد. از همین رو افراد دیابتی به منابع طبیعی این ویتامین و مکمل آن به صورت قرص نیاز دارند.

۶. باروری زنان را تحت تاثیر قرار می‌دهد

در صورت مصرف این قرص کیفیت تخمک  و رشد یا کاشت آن در رحم بهتر خواهد بود. در واقع فولیک‌اسید می‌تواند شانس باردار شدن را بیشتر کند و اگر از طریق فناوری جدید اقدام می‌کنید، احتمال بچه‌دار شدن افزایش می‌یابد.

۷. بیماری‌های التهابی و کلیوی کاهش پیدا می‌کند

مصرف قرص فولیک اسید التهاب واکنشی ناشی از پروتئین را از بین می‌برد. همچنین وجود این منبع مغذی در خون از تولید هموسیستئین زیاد کلیه جلوگیری می‌کند. بنابراین احتمال ابتلای افراد به بیماری‌های قلبی که ناشی از هموسیستئین است، کاهش پیدا خواهد کرد.

بیشتر بدانید: هر آنچه که درباره بارداری خارج از رحم نمی‌دانید!!

عوارض فولیک اسید

اکثر پزشکان بر این اعتقادند که مصرف اسیدفولیک عوارض جانبی جدی ندارد. هر چند که مصرف بیش از اندازه آن می‌تواند موجب افزایش ACID FOLIC متابولیزه نشده خون شود، اما به‌دلیل این‌که محلولی در آب است به‌طور طبیعی با ادرار دفع می‌شود. 

همچنین باید بدانید که عوارض فولیک اسید بر اثر مصرف زیاد فولات طبیعی ایجاد نخواهد شد. با وجود مخالفت‌هایی برخی از پزشکان بر این باورند اگر میزان مصرف مکمل و قرص این ویتامین بیش از حد باشد احتمال بروز عارضه جانبی با شدت بسیار کم وجود دارد. 

برخی از این عوارض عبارتند از:

• ناراحتی معده
• اسهال
• تهوع
• گیجی
• تشنج
• تحریک‌پذیری
• واکنش‌های پوستی
• تغییرات رفتاری

موارد احتیاط

اشخاصی که دچار آلرژی هستند باید قرص فولیک اسید را با احتیاط مصرف کنند. نشانه‌های هشدار برای واکنش آلرژیک این قرص شامل موارد زیر است:

• مشکل در تنفس
• خارش پوستی
• سرخی پوست

بیشتر بدانید: دلیل درد رحم در اوایل بارداری چیست؟

همچنین مصرف بیش از اندازه اسیدفولیک‌ها می‌تواند عوارض ناشی از کمبود ویتامین B12 را پنهان کند. از طرفی با بیش از اندازه مصرف کردن این قرص احتمال کاهش سرعت رشد مغز در کودکان و افزایش سرعت زوال عقل در بزرگسالان وجود دارد. 

بنابراین باید بگوییم مصرف فولیک‌اسید با دز نامنظم برای بیماران زیر خطرناک است:

• دیابت نوع ۲
• صرع
• روماتیسم مفصلی
• لوپوس
• بیماری التهابی روده
• بیماری سلیاک

سخن پایانی

فولیک اسید نوعی ویتامین B است که برای پیشگیری یا درمان سطوح پایین فولات خون و مقدار بالای هموسیستئین خون استفاده می‌شود. همچنین زنان باردار برای جلوگیری از نقص‌های مادرزادی نوزاد باید قرص فولیک اسید مصرف کنند. اهمیت این مکمل برای بدن ما را برآن داشت تا در این مقاله شما را با نحوه عملکرد اسیدفولیک، فواید، عوارض و میزان دز مصرفی توصیه شده آن آشنا کنیم. شما هم می‌توانید نظرات و تجربیات خود را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول

منبع: webmd | medicalnewstoday | healthline