التیاما مجله پزشکی و سلامت التیاما
آسیت (ascites) به معنی آب آوردگی شکم یا تجمع مایع در ناحیه شکم است. این مشکل معمولا زمانی رخ می‌دهد که کبد به درستی کار نمی‌کند. تحقیقات نشان داده‌اند که آسیت شکمی شایع‌ترین عارضه سیروز (اسکار کبد) است و حدود ۶۰ درصد افراد مبتلا به سیروز را در عرض ۱۰ سال پس از تشخیص بیماری تحت تاثیر قرار می‌دهد. تا انتهای مقاله امروز مجله التیاما با ما همراه باشید تا درباره آب آوردگی شکم، علائم، دلایل و نحوه درمان آن اطلاعات بیشتری کسب کنید.
فهرست محتوا
- علائم آسیت
- عوارض آب آوردگی شکم
- زمان مراجعه به پزشک
- علت آسیت
- عوامل خطر آب آوردگی شکم
- عوامل خطر سیروز
- تشخیص آسیت
- درمان آب آوردگی شکم
- ۱. کاهش سدیم دریافتی
- ۲. دیورتیک‌ها
- ۳. پاراسنتز
- ۴. جراحی
- پیشگیری از آب آوردگی شکم
- سوالات متداول
- کلام پایانی درباره آسیت
علائم آسیت
علائم آب آوردگی شکم می‌تواند در عرض چند هفته یا حتی چند روز ایجاد شود. این علائم عبارتند از:
- درد شکم
- نفخ
- یبوست
- سوء هاضمه
- از دست دادن اشتها
- تکرر ادرار
- احساس تنگی نفس
- خستگی
- کمر درد
- تورم در پاها
- افزایش وزن
- احساس پری بعد از خوردن مقدار کمی غذا
در صورت لزوم می توانید با دکتر گوارش آنلاین مشورت کنید و هم می توانید به صورت حضوری به فوق تخصص گوارش مراجعه کنید.
بیشتر بدانید: قرص لوپرامید چیست؟
بیشتر بدانید: دل درد در کودکان نشانه چیست؟
اگر آب آوردگی شکم با پریتونیت (التهاب صفاق) باکتریایی همراه باشد، ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:
- تب
- حساس بودن شکم به لمس
- گیجی
عوارض آب آوردگی شکم
عوارض مرتبط با آب آوردگی شکم شامل موارد زیر است:
- درد شکم
- پلورال افیوژن (آب آوردن ریه) که می‌تواند به مشکلات تنفسی منجر شود
- فتق، مانند فتق در ناحیه کشاله ران
- عفونت‌های باکتریایی، مانند پریتونیت باکتریایی خودبه‌خودی (SBP)
- سندرم کبدی کلیوی (یک نوع نادر از نارسایی پیش‌رونده کلیه)
بیشتر بدانید: درمان دل درد چیست؟
زمان مراجعه به پزشک
بسته به علت تجمع مایع، علائم آب آوردگی شکم می‌تواند به تدریج یا به طور ناگهانی ظاهر شود. این علائم همیشه نشان‌دهنده یک مشکل اورژانسی نیستند، اما در صورت مشاهده موارد زیر باید حتما با پزشک صحبت کنید:
- تورم
- افزایش وزن ناگهانی
- مشکل در تنفس هنگام دراز کشیدن
- کاهش اشتها
- درد شکم
- نفخ
- حالت تهوع و استفراغ
- سوزش سر دل
به یاد داشته باشید که بیماری‌های دیگری هم وجود دارند که می‌توانند علائم آسیت را ایجاد کنند.
بیشتر بدانید: ایلئوس چیست؟
علت آسیت
سیروز شایع‌ترین دلیل آب آوردگی شکم است. آسیت در سیروز کبدی زمانی ایجاد می‌شود که فشار خون در ورید پورتال یا ورید باب (رگی که خون را از اندام‌های گوارشی به کبد می‌رساند) بیش از حد بالا می‌رود. با افزایش فشار، عملکرد کلیه بدتر شده و مایع در شکم جمع می‌شود. همان‌طور که کبد برای کنترل این مایع تلاش می‌کند، مایع به زور وارد حفره شکمی می‌شود و آسیت را به وجود می‌آورد.
بعضی از سرطان‌ها هم می‌توانند در آب آوردگی شکم نقش داشته باشند. در سرطان صفاق، سلول‌های تومور در صفاق (پوشش داخلی شکم که اندام‌های شکمی را می‌پوشاند) یک مایع حاوی پروتئین تولید می‌کنند که می‌تواند به آسیت تبدیل شود.
از سایر علل احتمالی بروز آسیت در شکم و لگن می‌توان به نارسایی قلبی، نارسایی کلیوی، عفونت، پانکراتیت (التهاب لوزالمعده) و ترومبوز ورید پورتال اشاره کرد.
بیشتر بدانید: سیگموئیدوسکوپی چیست؟
عوامل خطر آب آوردگی شکم
آسیب کبدی یا سیروز، مهم‌ترین عامل خطر آسیت است و تقریبا ۸۰ درصد موارد ابتلا به آن را تشکیل می‌دهد. عوامل خطر دیگری هم وجود دارند که عبارتند از:
- نارسایی قلبی (حدود ۳ درصد)
- سل (۲ درصد)
- دیالیز (۱ درصد)
- بیماری پانکراس، مانند پانکراتیت مزمن (۱ درصد)
- سایر موارد مثل چاقی، کلسترول بالا، دیابت نوع ۲، بیماری کلیوی، سوء تغذیه شدید و سرطان لوزالمعده، کبد یا آندومتر رحم (۲ درصد)
بعضی از افراد به آسیت هموراژیک مبتلا هستند، یعنی خون در مایع شکم وجود دارد. این مشکل به دلیل سرطان کبد یا وجود خون در مایع لنفاوی رخ می‌دهد.
بیشتر بخوانید: درد سمت راست شکم
عوامل خطر سیروز
در موارد زیر خطر ابتلا به سیروز و در نتیجه احتمال آب آوردگی شکم بیشتر می‌شود:
- ابتلا به هپاتیت B مزمن
- ابتلا به هپاتیت C مزمن
- سابقه زیاده‌روی در مصرف الکل
- ابتلا به بیماری کبد چرب غیرالکلی
- هپاتیت خودایمنی
- کلانژیت صفراوی اولیه، کلانژیت اسکلروزان اولیه یا هر بیماری دیگری که مجاری صفراوی را مسدود می‌کند
- بیماری‌های کبدی ارثی، مانند بیماری ویلسون یا هموکروماتوز
- استفاده طولانی‌مدت از بعضی از داروها، مانند استروئیدهای آنابولیک و متوترکسات
- نارسایی مزمن قلب همراه با احتقان کبد
تشخیص آسیت
تشخیص این عارضه به مقدار مایع موجود در شکم بستگی دارد. پزشک اغلب می‌تواند آب آوردگی شکم را از طریق معاینه بدنی تشخیص دهد. سپس ممکن است با استفاده از سونوگرافی یا سی‌تی اسکن شکم، تشخیص را تایید کند.
پزشک معمولا با وارد کردن یک سوزن کوچک از طریق دیواره شکم (تحت بی‌حسی موضعی)، استخراج مقداری از مایع و ارسال آن برای آزمایش، نمونه‌برداری انجام می‌دهد تا مایع را از نظر وجود علائم سرطان و عفونت بررسی کند و علت تجمع آن را بیابد.
سایر روش‌های تشخیصی که ممکن است پزشک برای شما تجویز کند عبارتند از: سونوگرافی، ام آر آی (MRI)، آزمایش خون و لاپاراسکوپی.
بیشتر بدانید: سندرم کبدی چیست؟
درمان آب آوردگی شکم
درمان‌های مختلفی برای آسیت وجود دارد. پزشک تصمیم خواهد گرفت که کدام گزینه برای شرایط شما مناسب‌تر است.
۱. کاهش سدیم دریافتی
پزشک احتمالا محدود کردن سدیم (نمک) را در رژیم غذایی پیشنهاد خواهد کرد. به طور کلی، شما باید در طول روز کمتر از ۲۰۰۰ میلی‌گرم سدیم مصرف کنید.
۲. دیورتیک‌ها
بسیاری از افراد مبتلا به آسیت از داروهای دیورتیک (ادرارآور) سود می‌برند. این داروها میزان خروج نمک و آب را از بدن افزایش می‌دهند که این باعث کاهش فشار داخل وریدهای اطراف کبد می‌شود. اگر مصرف قرص برای آسیت ضروری باشد، ممکن است پزشک دیورتیک‌های رایجی مانند فوروزماید (لازیکس) و اسپیرونولاکتون (آلداکتون) را تجویز کند.
۳. پاراسنتز
در این روش، پزشک از یک سوزن بلند و نازک برای خارج کردن مایع اضافی از شکم استفاده می‌کند. اگر به آسیت شدید یا مکرر مبتلا باشید یا علائم با مصرف دیورتیک بهبود پیدا نکند، ممکن است به پاراسنتز نیاز داشته باشید.
۴. جراحی
پزشک ممکن است استفاده از یک لوله دائمی به نام شانت را برای تخلیه مایع آسیت توصیه کند. اگر مصرف دیورتیک و دارو برای آسیت موثر نباشد، ممکن است شانت به رفع مشکل کمک کند.
اگر آسیت به درمان پاسخ ندهد و شما به بیماری شدید کبدی مبتلا باشید، ممکن است پزشک پیوند کبد را توصیه کند. همچنین در صورتی که آب آوردگی شکم از نارسایی قلبی ناشی شود، احتمال دارد به جراحی نیاز داشته باشید.
پیشگیری از آب آوردگی شکم
همیشه نمی‌توان از آب آوردگی شکم یا علل بروز آن جلوگیری کرد. با این حال، راه‌هایی برای کاهش خطر ابتلا به سیروز، بیماری قلبی، عفونت‌های صفاقی و بیماری کبد چرب غیرالکلی وجود دارد. برای این منظور باید:
- رژیم غذایی کم چرب و کم نمک داشته باشید و مقدار زیادی میوه و سبزی تازه مصرف کنید.
- از مصرف غذاهای بسیار فرآوری شده بپرهیزید.
- وزن خود را در محدوده مناسب حفظ کنید.
- به طور منظم ورزش کنید.
- از ابتلا به هپاتیت جلوگیری کنید. برای مثال، واکسن هپاتیت B بزنید یا در حین رابطه جنسی از کاندوم استفاده کنید.
- از مصرف الکل خودداری کنید.
بیشتر بدانید: ایلئوستومی چیست؟
سوالات متداول
اگر آب آوردگی شکم از سرطان ناشی شود، به آن آسیت بدخیم می‌گویند.
اختلالات کبدی، کلیوی و قلبی از شایع‌ترین دلایل آسیت در نوزادان هستند. از سایر علل احتمالی می‌توان به سرطان، کاهش آلبومین و احتباس نمک اشاره کرد.
درمان آب آوردگی شکم به بهبود علائم و کاهش عوارض کمک می‌کند. در بعضی از بیماران، ممکن است آب آوردگی شکم با مصرف دیورتیک یا پیوند کبد برطرف شود.
دمنوش ریشه قاصدک اثر دیورتیک دارد و تعداد دفعات ادرار کردن و حجم ادرار را افزایش می‌دهد. با این حال، برای تایید اثربخشی این دمنوش به تحقیقات بیشتری نیاز است و قبل از مصرف آن باید حتما با پزشک خود مشورت کنید.
در بیشتر موارد، آب آوردگی شکم به‌خودی‌خود تهدید‌کننده حیات نیست. اما ممکن است علت بروز آن یک بیماری جدی باشد که می‌تواند به مرگ منجر شود، مانند نارسایی کبد. به‌علاوه، اگر آب آوردگی شکم درمان نشود، ممکن است دچار عارضه شوید. به عنوان مثال، مایع شکم شما عفونی شود که کنترل نکردن آن می‌تواند خطرناک باشد.
کلام پایانی درباره آسیت
آب آوردگی شکم غالبا افراد مبتلا به سیروز را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اما علل دیگری هم دارد، مثل بیماری قلبی و هپاتیت. علائم اصلی این مشکل تورم در ناحیه شکم است که از بین نمی‌رود. تورم ممکن است دردناک نباشد، اما می‌تواند باعث ناراحتی شود و تنفس را دشوارتر کند.
در صورت مشاهده علائم آسیت، بهتر است به فوق تخصص گوارش مراجعه کنید تا علت زمینه‌ی بروز آن مشخص شود. اگر آب آوردگی شکم به دلیل یک بیماری کوتاه‌مدت مانند هپاتیت حاد باشد، درمان موفقیت‌آمیز معمولا امکان‌پذیر است. اگر سیروز علت زمینه‌ای بروز آن باشد، ممکن است به درمان پزشکی طولانی‌مدت نیاز داشته باشید. برای نوبت گرفتن از بهترین پزشکان گوارش می‌توانید به سایت نوبت‌دهی آنلاین التیاما مراجعه کنید.
منابع: medicalnewstoday, healthline
دکتر علی اصغر اعتمادی فرد |
دکتر علیرضا رضایی
