ابعاد طبیعی رحم و همه آن چیزی که باید در مورد آن بدانید

رحم یکی از اعضای اصلی آناتومی بدن زنان است که در قاعدگی، باروری و بارداری نقش مهمی ایفا می‌کند. ابعاد طبیعی رحم در صورت تغییر با علائمی همراه هستند که می‌تواند زنگ خطر سلامت زنان محسوب شود.

رحم با شکل گلابی برعکس بافتی توخالی و عضلانی دارد. این عضو بین راست روده و مثانه در بخش کوچک لگن قرار گرفته است. ابعاد و اندازه رحم در سنین مختلف و تحت شرایط متفاوت می‌تواند تغییر کند. اگر ابعاد طبیعی رحم بر اثر شرایط و بیماری‌های داخلی کوچک یا بزرگ شود با علائم دردناکی همراه خواهد بود که نیاز به درمان فوری و مراجعه به پزشک زنان است. اهمیت این موضوع ما را بر آن داشت تا در این مقاله از مجله التیاما شما را با ابعاد و اندازه طبیعی، ضخامت نرمال آن و علل بزرگ شدن رحم آشنا کنیم. همراه ما باشید.

بیشتر بخوانید : آناتومی رحم، چگونگی عملکرد و بیماری‌های رحم

نقش رحم در آناتومی بدن زنان

این عضو مهم و حیاتی در بدن زنان را به یک لامپ یا گلابی برعکس تشبیه می‌کنند. در واقع رحم به اندازه مشت شماست و نقش مهمی در سلامت باروری ایفا خواهد کرد. به‌طور کلی کار اصلی رحم شامل موارد زیر می‌شود:

۱. بارداری

یکی از کارهای مهم رحم در دوران بارداری کشیده شدن آن هنگام رشد کودک است. بنابراین می‌توان گفت ابعاد طبیعی رحم در دوران بارداری تغییر می‌کند. زمانی که لقاح (تخمک بارور شده توسط اسپرم) در طول چرخه قاعدگی اتفاق بیفتد، تخمک بارور شده در لایه داخلی رحم فرو می‌رود و به دیواره آن می‌چسبد. 

در این زمان بارداری شروع شده و شما چرخه قاعدگی را از دست داده‌اید. رحم در دوران بارداری همچون بادکنک کشیده می‌شود تا کودک در حال رشد درون آن جای بگیرد. همچنین رحم در هنگام زایمان خود را منقبض می‌کند تا کودک را به بیرون منتقل کند. معمولا تغییر ابعاد و اندازه رحم پس از شش هفته به حالت قبل از بارداری برمی‌گردد.

بیشتر بخوانید: هر آنچه که درباره بارداری خارج از رحم نمی‌دانید!!

۲. باروری

رحم جایگاه اولیه تخمک بارور شده است که در حین لقاح کاشته می‌شود و پس از چسبیدن به دیواره آن فضای کافی برای رشد کودک را فراهم می‌کند. اندازه طبیعی رحم در سنین باروری با تغییراتی همراه است.

۳. چرخه قاعدگی

پوشش داخلی رحم در چرخه قاعدگی پس از این‌که به تخمک گذاری نزدیک می‌شود، ضخیم و خون آلود خواهد شد. اگر تخمک بتواند در طول چرخه قاعدگی بارور شود، در لایه داخلی رحم فرو می‌رود و بارداری آغاز می‌شود. اما در صورت عدم بارداری، پوشش دیواره رحم که خون آلود شده بود شروع به ریزش می‌کند و این مسیر در هر سیکل قاعدگی تکرار می‌شود.

بیشتر بخوانید : هر آنچه که درباره سرطان رحم باید بدانید

ابعاد طبیعی رحم و لایه‌های تشکیل دهنده آن

ابعاد و اندازه رحم در سونوگرافی بزرگسالان طول ۷/۵ سانتی‌متر و عرض ۵ سانتی‌متر در بخش فوقانی را نشان می‌دهد. این عضو از سه لایه اصلی تشکیل شده است که ابعاد طبیعی رحم آن‌ها را در برمی‌گیرد:

• پریمتریوم: لایه محافظ که در بیرونی‌ترین قسمت قرار دارد.
• میومتر: لایه میانی رحم که حالتی عضلانی دارد و در دوران بارداری با انبساط و انقباض موجب بیرون رانده شدن کودک می‌شود.
• آندومتر: لایه داخلی رحم است که در دوره سیکل قاعدگی ریخته می‌شود.

ضخامت نرمال رحم چیست؟

ضخامت دیواره رحم یک پارامتر برای اندازه‌گیری است. برای اندازه‌گیری ضخامت آندومتر باید عوامل مختلف همچون بیماری، سن، یائسگی، باروری و چرخه قاعدگی مورد بررسی قرار بگیرند. با این حال میت‌وان گفت ضخامت نرمال رحم ⅖ سانتی‌متر است و وزن آن باید تقریبا ۳۰ تا ۴۰ گرم باشد. 

برای رسیدن به ابعاد طبیعی رحم و ضخامت درست آندومتر بهتر است ابتدا فاکتورهای زیر در نظر گرفته شوند:

بیشتر بخوانید : بستن لوله رحم و هرآنچه که باید در مورد آن بدانید

۱. اطفال

ضخامت دیواره رحم در سنین قبل از بلوغ و همه ماه‌ها مثل یک خط نازک دیده می‌شود. تا جایی‌که امکان دیده نشدن این خط نازک در سونوگرافی وجود دارد.

۲. سنین باروری

ابعاد طبیعی رحم و دیواره آن معمولا صاف و یک‌دست هستند. اما شکل ظاهری و اندازه طبیعی رحم در سنین باروری و در مراحل چرخه قاعدگی متفاوت می‌شود. اگر برای شما هم سوال ایجاد شده که ضخامت نرمال رحم چیست باید بگوییم دیواره این عضو می‌تواند نازکتر از ۱ میلی‌متر و حتی بزرگتر از ۱۶ میلی‌متر باشد. 

با این حال ابعاد و اندازه ضخامت رحم در چرخه قاعدگی به شرح زیر است:

• دوران قاعدگی ۲ تا ۴ میلی‌متر
• مرحله تکثیر ۵ تا ۷ میلی‌متر
• مرحله تخمک گذاری ۱۱ میلی‌متر
• مرحله ترشحات ۱۶ میلی‌متر

بیشتر بخوانید : بهترین زمان مصرف قرص اورژانسی و نحوه استفاده آن

۳. بارداری

با شروع بارداری تخمک بارور شده به دیواره رحم می‌چسبد و باعث افزایش ضخامت آن می‌شود. آزمایشات مختلف نشان داده است ضخامت دیواره رحم در دوران بارداری نسبت به قبل از این زمان ۲ میلی‌متر بیشتر خواهد بود.

بیشتر بخوانید : پولیپ رحم

۴. پس از زایمان

در برخی موارد سونوگرافی ضخامت آندومتر را پس از زایمان نشان می‌دهد. دلیل این عارضه را می‌توان وجود بافت‌های قدیمی و لخته‌های خون تخلیه نشده دانست. به همین دلیل معمولا ضخامت دیواره رحم پس از زایمان از حد معمول بیشتر نشان داده می‌شود. پس از شروع چرخه قاعدگی به مرور آندومتر به حالت اولیه برگشته و ابعاد طبیعی رحم ظاهر خواهند شد.

علائم رحم بزرگ تر در زنان

تغییر ابعاد طبیعی رحم در برخی زنان با هیچ علائمی همراه نیست و فقط در معاینه توسط دکتر زنان تشخیص داده می‌شود. با این حال برخی از علائم وجود دارند که پس از تایید بزرگ شدن رحم، زنان زیادی از وجود آن نشانه‌ها شاکی بوده‌اند. 

بیشتر بخوانید : همه چیز درباره ی هیپرپلازی آندومتر رحم

شایع‌ترین علائم رحم بزرگ تر در زنان شامل موارد زیر است:

• نفخ: در برخی موارد تغییر ابعاد و اندازه رحم می‌تواند موجب فشار به روده‌ها شود که ایجاد نفخ و تجمع گاز را در بر خواهد داشت.
• افزایش وزن: زنان زیادی به دلیل تغییرات هورمونی دچار افزایش وزن می‌شوند که باید نتیجه آن را بزرگتر شدن رحم دانست.
• تکرر ادرار: از دیگر علائم رحم بزرگ تر تورم آن است که به مثانه فشار می‌آورد و تکرر ادرار را به همراه خواهد داشت.
• یبوست: بسیاری از زنان که دچار تغییر ابعاد طبیعی رحم هستند، از یبوست گله می‌کنند. این وضعیت را باید نتیجه فشار وارد شده از طرف رحم بر روده‌ها دانست.
• دردهای شکمی: احساس درد در قسمت تحتانی شکم می‌تواند یکی از علائم تغییر ابعاد طبیعی رحم باشد. البته باید به وجود بیماری دیگری همراه با بزرگ شدن رحم مشکوک شد. زیرا اغلب زنان در این موقعیت دچار درد در قسمت لگن، پا و کمر می‌شوند. همچنین هنگام مقاربت جنسی درد نسبتا شدیدی احساس می‌کنند.
• مشکلات بارداری: در صورت بزرگ شدن رحم مشکلات زیادی در بارداری پیش می‌آید. زایمان زودرس و سقط جنین نمونه‌ای از مهمترین مشکلات هستند.
• قاعدگی غیرطبیعی: از دیگر علائم رحم بزرگ تر باید به وجود خونریزی شدید و لخته شدن آن در دوران قاعدگی اشاره کرد. اکثر زنان با قاعدگی نامنظم و لک‌بینی شدید مواجه می‌شوند. شدت خونریزی ممکن است عوارضی همچون کم‌خونی، خستگی، سرگیجه و ضربان قلب سریع به همراه داشته باشد.

بیشتر بخوانید: نارسایی دهانه رحم

بیشتر بخوانید : از عمل زیبایی واژن و تنگ کردن آن چه می‌دانید؟

علل بزرگ شدن ابعاد رحم

ابعاد طبیعی رحم در برخی از شرایط بیش از اندازه نرمال خود کشیده می‌شود که اصطلاحا به آن بزرگ شدن ابعاد و اندازه رحم می‌گویند. برخی از مهمترین علل بزرگ شدن ابعاد رحم شامل موارد زیر هستند:

۱. بارداری

همان‌طور که می‌دانید رحم جایگاه رشد نوزاد است و معمولا تا هنگام زایمان ۱۰۰۰ برابر بزرگتر می‌شود. به عنوان مثال اگر ابعاد طبیعی رحم را به اندازه مشت خودتان تصور کنید، در هنگام زایمان چیزی به بزرگی یک هندوانه خواهد بود.

۲. فیبروم‌ها

فیبروم‌ها همان تومورهایی هستند که امکان دارد در رحم بروز پیدا کنند. معمولا این بیماری به دلیل بالا و پایین شدن هورمون‌ها یا ژنتیک رخ می‌دهد. احتمال سرطانی شدن فیبروم‌ها بسیار کم است، اما معمولا با علائمی همراه هستند که می‌تواند آزاردهنده باشد. 

این علائم عبارتند از:

• قاعدگی با خونریزی شدید
• دوره‌های قاعدگی دردناک
• احساس درد هنگام رابطه جنسی
• احساس درد در قسمت پایین کمر

بیشتر بدانید:میوم رحم چیست؟ دقیق‌ترین روش تشخیص این بیماری چگونه است؟

فیبروم‌هایی وجود دارند که اندازه آن‌ها بسیار کوچک است و علائم زیادی ایجاد نمی‌کنند، اما در مقابل برخی از فیبروم‌ها آن‌قدر بزرگ هستند که باعث کشیدگی بیش از اندازه رحم می‌شوند. طوری‌که شکل نرمال ابعاد و اندازه رحم کاملا از بین می‌رود.

۳. آدنومیوز

یکی‌دیگر از علل بزرگ شدن ابعاد رحم را می‌توان در وضعیتی به نام آدنومیوز جستجو کرد. در این بیماری آندومتر (پوشش داخلی رحم) رشد خود را به سمت فضای داخلی دیواره رحم انجام می‌دهد. تاکنون متخصصان دلیل دقیق این بیماری را تشخیص نداده‌اند، اما می‌توان گفت آدنومیوز بر اثر تغییرات سطح استروژن ایجاد می‌شود. 

درصد ابتلای زنان به آدنومیوز پس از یائسگی بیشتر است، زیرا بدن تولید استروژن را متوقف کرده و چرخه قاعدگی به اتمام می‌رسد. این وضعیت علائمی همچون فیبروم دارد که عبارتند از:

• قاعدگی همراه با خونریزی شدید
• احساس گرفتگی با درد زیاد
• احساس درد هنگام رابطه جنسی

بیشتر بدانید: آدنومیوز چیست؟

شواهد و گزارشات مختلف نشان می‌دهد که زنان مبتلا به آدنومیوز در قسمت پایین شکم خود احساس تورم و حساسیت می‌کنند، زیرا در این وضعیت ابعاد طبیعی رحم تا دو تا سه برابر بزرگتر شده است.

۴. سرطان‌ها

سرطان‌های رحم، آندومتر و دهانه رحم به دلیل ایجاد تومور می‌توانند موجب تورم یا تغییر ابعاد و اندازه رحم شوند. علائم اصلی این بیماری عبارت است از:

• خونریزی غیر طبیعی از واژینال بدون داشتن شباهتی به خونریزی قاعدگی
• احساس درد در لگن
• احساس درد هنگام رابطه جنسی
• احساس درد هنگام تخلیه ادرار 
• احساس پر بودن مثانه و عدم توانایی تخلیه آن

بیشتر بخوانید: علائم تخمک گذاری

۵. کیست‌های تخمدان

به کیسه‌های پر از مایع درون تخمدان، کیست تخمدان می‌گویند. در صورتی که این کیست‌ها بیش از حد بزرگ شوند، احتمال تغییر ابعاد طبیعی رحم وجود دارد. اما می‌توان گفت در اغلب موارد کیست‌های تخمدان خود به خود برطرف می‌شوند. 

علائم اصلی این بیماری عبارتند از:

• کمر درد
• قاعدگی همراه خونریزی شدید
• ملتهب شدن رحم
• عدم توانایی تخلیه کامل مثانه
• احساس درد هنگام ادرار

از دیگر عوامل موثر که می‌توانند ضخامت دیواره رحم را افزایش دهند باید به موارد زیر اشاره کرد:

• چاقی
• فشارخون مزمن بالا
• دیابت
• بافت اسکار
• پولیپ‌های آندومتر

بیشتر بخوانید : علل به وجود آمدن زخم دهانه رحم (سرویسیت) + راهکارهای درمانی

عوارض تغییر ابعاد طبیعی رحم

اگر تغییر ابعاد و اندازه رحم با تومورهای بدخیم و سرطانی همراه نباشد، می‌توان گفت مشکل جدی و خطرناکی وجود ندارد. اما باید بدانید کیفیت زندگی زنان معمولا با بزرگتر شدن رحم تحت تاثیر قرار می‌گیرد. عوارض ناشی از رحم بزرگ تر را می‌توان به صورت زیر دسته‌بندی کرد:

1. ناباروری
2. مشکلات بارداری
3. درد شدید
4. خونریزی غیرطبیعی
5. افتادگی رحم

بیشتر بخوانید : دلیل درد رحم در اوایل بارداری چیست؟

سخن پایانی

تغییر ابعاد طبیعی رحم می‌تواند در معاینات فیزیکی توسط پزشک زنان یا آزمایشات تصویربرداری تشخیص داده شود. اما توصیه می‌شود اگر قاعدگی‌های نامنظم، درد در اطراف لگن، شکم و احساس درد در حین رابطه جنسی داشتید، حتما به تغییر ابعاد و اندازه رحم مشکوک شوید و به پزشک زنان مراجعه کنید. شما میتوانید برای دریافت راهنمایی های بیشتر به مشاوره آنلاین دکتر زنان و زایمان در سایت نوبت دهی دکتر التیاما مراجعه کنید.

ما در این مقاله اطلاعات مفیدی را در مورد این‌که ضخامت نرمال رحم چیست، علل و علائم آن با شما به اشتراک گذاشتیم. شما هم می‌توانید نظرات و تجربیات خود را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول

منبع: healthline | verywellhealth