انواع اختلالات اضطرابی چیست ؟

تجربۀ اضطراب گاه‌گاهی بخشی از یک زندگی نرمال است. بااین‌حال، افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی (anxiety disorder) اغلب دچار نگرانی و ترس شدید و مداوم در موقعیت‌های هرروزه می‌شوند. در این مقاله از مقاله های روانشناسی مجلۀ سیب، پس از بررسی اینکه anxiety disorder چیست، به راه‌های درمان آن می‌پردازیم.

anxiety disorder چیست؟

اختلالات اضطرابی تجربۀ احساس ناگهانی همراه با اضطراب شدید و ترس است که بسیار تکرار می‌شوند، و در عرض چند دقیقه به اوج خود می‌رسند (حملات هراس).

این احساس اضطراب و هراس در فعالیت‌های روزمره اثر می‌گذارد و کنترل آن دشوار بوده و متناسب با خطر واقعی نیست و می‌تواند به مدتی طولانی ادامه داشته باشد.

افراد برای نداشتن این احساس از بعضی مکان‌ها یا موقعیت‌ها دوری می‌کنند. علائم آن ممکن است از دوران کودکی یا نوجوانی شروع‌شده و تا بزرگسالی ادامه یابد. نمونه‌هایی از اختلالات عبارت‌اند از: اختلال اضطراب عمومی، اختلال اضطراب اجتماعی (هراس اجتماعی)، هراس‌های خاص و اختلال اضطراب جدایی. شما ممکن است بیش از یک اختلال اضطراب داشته باشید. بعضی اوقات اضطراب ناشی از یک وضعیت پزشکی است که به درمان نیاز دارد. هر نوعی از اضطراب که داشته باشید درمان به آن کمک می‌کند.

علائم و نشانه‌های رایج اضطراب عبارت‌اند از:

• احساس عصبی بودن، بی‌قراری و تنش؛
• احساس خطر قریب‌الوقوع، وحشت یا درماندگی؛
• تنفس سریع (نفس‌نفس زدن)؛
• تعریق؛
• لرزش؛
• احساس ضعف یا خستگی؛
• مشکل در تمرکز یا فکرکردن در مورد چیزی غیر از نگرانی فعلی؛
• بی‌خوابی؛
• مشکلات گوارشی؛
• ناتوانی در کنترل اضطراب؛
• اجتناب از مواردی که موجب اضطراب می‌شوند.

 انواع اختلالات اضطرابی

همان گونه که گفتیم، اختلالات اضطرابی انواع مختلفی دارد که ازنظر شناختی و ازنظر جزئیات تفاوت‌هایی دارند. قبل از بررسی راه‌های درمان اختلالات اضطرابی، ابتدا ببینیم که انواع اختلالات اضطرابی چیست.

این اختلالات معمولاً به سه گروه اصلی تقسیم می‌شوند:

اختلال اضطراب فراگیر (Generalized Anxiety Disorder)، اختلال هراس (Panic Disorder) و انواع اختلالات ترس . (Various Phobia-Related Disorders)

اختلال اضطراب فراگیر یا GAD

افراد مبتلا به این نوع اختلال در اکثر روزها برای مسائل روزمره‌ای، مانند بهداشت فردی، روابط اجتماعی، محیط کار و شرایط کاری، اضطراب و نگرانی شدیدی دارند.

علائم این اختلال عبارت‌اند از:

• ازدست‌دادن انرژی، به‌سرعت خسته شدن، احساس خستگی مفرط و احساس پایان‌یافتن همه چیز؛
• ناتوانی در کنترل نگرانی و اضطراب؛
• مشکل در تمرکز و احساس تهی شدن ذهن؛
• تحریک‌پذیری سریع و انقباض عضلات؛
• اختلالات خواب مانند سخت به خواب رفتن یا بیدارشدن در نیمه‌شب.

اختلال هراس یا Panic Disorder

افراد مبتلا به این نوع اختلال، دچار حمله‌های غیرمنتظره و تکرارشونده هراس (پنیک) می‌شوند. این حمله‌ها با هراس شدید، به‌سرعت شروع‌شده و در عرض یک دقیقه به اوج خود می‌رسند. ممکن است بدون مقدمه و به‌واسطۀ یک شیء یا موقعیت ترس‌آور آغاز شوند. حالت‌هایی که افراد در یک حملۀ هراس دارند عبارت‌اند از:

• تپش قلب؛
• تندی ضربان قلب یا ضربان کوبندۀ قلب؛
• تعریق؛
• لرزش؛
• احساس تنگی نفس یا خفگی؛
• احساس نزدیکی مرگ؛
• احساس نداشتن کنترل بر بدن.

افراد مبتلا اغلب نگران حمله‌های بعدی هستند و به‌شدت از اشیا، مکان‌ها، موقعیت‌ها و رفتارهایی که باعث شروع حمله‌ها می‌شوند پرهیز می‌کنند. این نگرانی‌ها باعث بروز مشکلات زیادی در زندگی شخصی و اجتماعی این افراد می‌شوند.

انواع اختلالات ترس

فوبیا (Phobia) به یک نوع ترس شدید غیرمنطقی از یک شیء، فعالیت یا موقعیت خاص گفته می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال در مواجهه با عامل ایجادکنندۀ ترس به‌شدت دچار نگرانی و اضطراب می‌شوند. به همین دلیل با تمام وجود از آن عامل پرهیز می‌کنند و اگر مجبور به‌مواجهه شوند، تحمل آن برایشان بسیار سخت و زجرآور خواهد بود. انواع اختلالات ترس را می‌توان به‌صورت زیر دسته‌بندی کرد:

• ترس‌های خاص (Specific Phobias) افراد مبتلا در مواجهه با یک موضوع خاص دچار ترس و اضطراب شدید می‌شوند. برخی از این موضوعات خاص عبارت‌اند از: ارتفاع، پرواز، حیوانات (مثل مار، سگ، عنکبوت)، تزریق آمپول و روبه‌رو شدن با خون.
• اختلال اضطراب اجتماعی (Social Anxiety Disorder): ترس و نگرانی شدید از انجام فعالیت‌های اجتماعی و هر فعالیتی که در مقابل جمع انجام شوند. این افراد از صحبت‌کردن در مقابل جمع، بازی و اجرای نقش و حتی در موارد شدیدتر از حضور در مهمانی هراس داشته و از آن پرهیز می‌کنند.
• ترس از مکان‌های شلوغ (Agoraphobia): افراد مبتلا به این اختلال از مواجهه با موقعیت‌های زیر به‌شدت هراس داشته و از آن اجتناب می‌کنند:
  • استفاده از حمل‌ونقل عمومی (مانند اتوبوس، مترو و قطار)؛
  • قرارگرفتن در محیط‌های بسته و کوچک مانند آسانسور، اتاق‌های کوچک و‌…‌؛
  • قرارگرفتن در محیط‌های شلوغ مانند بازار، استادیوم ورزشی، فضای باز و حتی خروج از خانه.

اختلال اضطراب جدایی

اختلال اضطراب جدایی یک اختلال مهم هم در بزرگسالان و هم در کودکان است؛ اما، اهمیت آن در کودکان بیشتر است. این اختلال مرحلۀ طبیعی رشد برای نوزادان و کودکان نوپا است. کودکان خردسال اغلب دوره‌ای از اضطراب جدایی را تجربه می‌کنند. اما، بیشتر کودکان در حدود ۳ سالگی اضطراب جدایی آنان برطرف می‌شود.

اگر اضطراب جدایی کودک شما شدید و طولانی باشد، به‌خصوص اگر با مدرسه یا سایر فعالیت‌های روزانه هم‌زمان باشد، یا شامل حملات پانیک و سایر مشکلات باشد ممکن است کودک اختلال اضطراب جدایی داشته باشد. اغلب این اضطراب کودک به والدینش مربوط می‌شود. در صورت درمان نشدن و پیگیری صحیح، در بزرگسالی می‌تواند زمینه‌ساز بروز انواع اختلالات دیگر شود.

اختلال اضطراب جدایی به‌ندرت می‌تواند در نوجوانان و بزرگسالان نیز رخ دهد و باعث ایجاد مشکلات قابل‌توجهی در ترک خانه یا رفتن به سرکار می‌شود. اما، درمان می‌تواند کمک کند.

این اختلال خود را با علائمی مثل وابستگی شدید به والدین، تغییر در رفتار و بروز علائم فیزیکی مانند استفراغ شدید و سردرد و‌… نشان می‌دهد.

درمان اختلال اضطراب جدایی در کودکان و بزرگسالان

درمان اختلال اضطراب جدایی در کودکان شامل درمان شناختی و درمان دارویی می‌شود. درمان اختلال اضطراب جدایی در کودکان به روش شناخت درمانی خود سه بخش اصلی دارد: تعامل مبتنی بر شجاعت، تعامل مبتنی بر کودک و تعامل مبتنی بر والدین. در درمان دارویی با استفاده از داروها سعی می‌شود علائم ناشی از این اختلال کاهش یابد.

درمان اختلال اضطراب جدایی در بزرگسالان نیز بر همین دو پایۀ درمان شناختی و درمان دارویی استوار است. اما، مراحل درمان و روش‌های درمانی تفاوت‌هایی دارد.

عواملی که خطر ابتلا به انواع اختلالات اضطرابی را افزایش می‌دهند.

محققان بر این باورند که هم عوامل ژنتیکی و هم عوامل محیطی می‌توانند در بروز و تشدید اختلالات اضطرابی مؤثر باشند. عواملی که به‌صورت کلی ممکن است در بروز این اختلالات نقش داشته باشند عبارت‌اند از:

• برخوردهای تربیتی نادرست والدین و اطرافیان نزدیک با مشکل خجالتی بودن یا ترس این کودکان از افراد غریبه و مکان‌های ناآشنا در دوران کودک؛
• مواجهه با شرایط سخت زندگی و محیط پراسترس پیرامون در دوران خردسالی. (این عامل در دوران بزرگسالی ممکن است باعث بروز اختلالات اضطرابی در افراد مستعد شود)؛
• سابقۀ فامیلی و وجود اختلالات اضطرابی در اقوام درجه اول؛
• برخی از بیماری‌ها نظیر پرکاری غدۀ تیروئید، نامنظمی ضربان قلب (Arrhythmia)، مصرف برخی از داروها، مواد روان‌گردان و مصرف زیاد کافئین نیز ممکن است باعث ایجاد یا تشدید اختلالات اضطرابی شوند.

راه‌های درمان اختلالات اضطرابی

این اختلالات با کمک دارو، روان‌درمانی یا استفادۀ هم‌زمان از هر دو روش درمان می‌شوند، برای مثال درمان اختلال اضطراب جدایی در بزرگسالان با هر دو این روش‌ها انجام می‌شود. در اینجا به برخی از این روش‌ها اشاره می‌کنیم.

رفتاردرمانی شناختی (Cognitive Behavioral Therapy)

در این روش به افراد مبتلا می‌آموزند که چگونه متفاوتی فکر کنند، رفتار کنند و به موقعیت‌ها و اشیایی واکنش نشان دهند که باعث ایجاد اضطراب در آن‌ها می‌شوند.

این روش همچنین می‌تواند در آموزش مهارت‌های اجتماعی به افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی کمک زیادی کند؛ به‌خصوص کسانی که دچار اختلال هراس اجتماعی هستند. در روش شناخت درمانی به این افراد آموزش داده می‌شود افکار غیرمفید و نادرست را شناسایی بکنند که زمینه‌ساز هراس و اضطراب آن‌ها می‌شوند، و آن‌ها را به چالش بکشند. سپس، می‌آموزند که چگونه با این افکار مبارزه کنند و آن‌ها را به افکار عادی تبدیل کنند.

دارودرمانی

داروها باعث بهبود کامل اختلالات اضطرابی نمی‌شوند. بلکه، باعث کاهش اضطراب و سایر علائم در افراد مبتلا می‌شوند. پزشک معالج اولیه یا روان‌پزشک معمولاً داروها را تجویز می‌کنند. ولی، در برخی از ایالت‌های آمریکا روان‌شناسانی که آموزش لازم را دیده‌اند، می‌توانند دارو تجویز کنند. داروهای اصلی شامل داروهای ضد اضطراب، داروهای ضدافسردگی و داروهای کاهش‌دهندۀ علائم فیزیکیِ اضطراب موسوم به بتابلاکرها هستند.

در پایان باید گفت که انتخاب درمان مناسب باید توسط پزشک یا فرد درمانگر و با همکاری بیمار انجام شود؛ معمولاً بهتر است بیش از یک روش درمانی استفاده شود. امروزه تمایل پزشکان به استفاده از روش‌های گروه‌درمانی و تکنیک‌های کنترل استرس (Stress Management Techniques) در کنار درمان‌های دارویی دیگر است.

سوالات متداول درباره انواع اختلالات اضطرابی

اختلال اضطرابی یا anxiety disorder چیست؟

اگر اضطراب از حدود طبیعی خود خارج شود و باعث اختلال در زندگی روزمره شده و نسبت به محرک‌های طبیعی باعث ایجاد اضطراب شود، اختلال اضطراب نام دارد.

انواع اختلالات اضطرابی چیست؟

این اختلالات معمولاً به سه گروه اصلی شامل اختلال اضطراب فراگیر، اختلال هراس و انواع اختلالات ترس تقسیم می‌شوند.

آیا اختلالات اضطرابی نیاز به درمان دارند؟

بله، در صورت درمان نشدن، اختلالات اضطرابی می‌توانند باعث بروز مشکل در زندگی روزمرۀ افراد و ناتوانی در کار شوند.

منابع

https://www.nimh.nih.gov

https://www.webmd.com