بیماری پارکینسون چیست؟ نشانه‌ها، علائم و درمان آن

بیماری پارکینسون یک اختلال عصبی پیشرونده است که با مشکلات حرکتی شروع می‌شود. این بیماری می‌تواند بخشی از مغز شما که حرکات بدن را کنترل می‌کند، تحت تاثیر قرار دهد. پارکینسون به‌تدریج آغاز می‌شود؛ بنابراین اغلب افراد متوجه بیماری خود نمی‌شوند اما با گذشت زمان، لرزش جزئی در دست شروع شده و در نهایت این بیماری می‌تواند بر نحوه راه رفتن، صحبت کردن، خوابیدن و تفکر شما تاثیر بگذارد. در ادامه این مقاله از مجله سلامت التیاما به بررسی علائم و روش‌های پیشگیری از این اختلال می‌پردازیم.

پارکینسون چیست؟

در عمق مغز، منطقه‌ای به نام جسم سیاه (Substantia Nigra) وجود دارد و برخی از سلول‌های آن دوپامین تولید می‌کنند. حرکات نرم و هماهنگ عضلات بدن به وسیله‌ دوپامین امکان‌پذیر می‌شود. در بیماری پارکینسون، سلول‌های جسم سیاه شروع به مردن می‌کنند و سطح دوپامین کاهش می‌یابد. وقتی سطح دوپامین ۶۰ تا ۸۰ درصد کاهش پیدا کند، علائم بیماری پارکینسون شروع می‌شوند.

بیماری پارکینسون از چیست؟

علت دقیق بیماری پارکینسون ناشناخته است. برخی از دانشمندان معتقدند که این بیماری به علت مشکلات ژنتیکی و محیطی بروز می‌یابد. همچنین، پروتئین‌های غیرعادی به نام اجسام لویی (Lewy Bodies) در مغز افراد مبتلا به این بیماری یافت می‌شود. تحقیقات درباره نقش اجسام لویی در ایجاد این بیماری همچنان ادامه دارد.

بیشتر بدانید: عوارض یبوست بر اعصاب

چه افرادی در معرض خطر ابتلا به پارکینسون هستند؟

افرادی که بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند، عبارت‌اند از:

• جنسیت: مردان ۱.۵ برابر بیشتر از زنان به این بیماری مبتلا می‌شوند.
• نسل: طبق تحقیقات، شیوع این بیماری در افراد سفید‌پوست بیشتر از افراد سیاه‌پوست یا آسیایی است. همچنین، موقعیت جغرافیایی ممکن است یکی از دلایل افزایش خطر ابتلا به این بیماری باشد.
• سن: این بیماری معمولا در بازه سنی ۵۰ تا ۶۰ سالگی بروز می‌کند.
• سابقه خانوادگی: افرادی که اعضای نزدیک خانواده‌شان به این بیماری مبتلا هستند، بیشتر در معرض خطر ابتلا قرار دارند.
• سموم: تماس با برخی سموم ممکن است خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد.
• آسیب به سر: افرادی که دچار آسیب‌ به سر می‌شوند، ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری باشند.

از کجا بفهمیم پارکینسون داریم؟

پارکینسون با علائم مختلفی همراه است که به مرور زمان و با پیشرفت بیماری ظاهر می‌شوند. علائم این بیماری عبارت‌اند از:

بیشتر بدانید: درمان آب آوردن مغز در بزرگسالان

۱. اولین علائم پارکینسون

برخی از علائم اولیه بیماری می‌توانند چندین سال قبل از بروز مشکلات حرکتی آغاز شوند. این علائم اولیه شامل موارد زیر هستند:

• کاهش توانایی بویایی (Anosmia)
• یبوست
• دست‌خط کوچک و فشرده
• تغییر در صدا
• وضعیت خمیده بدن

۲. علائم حرکتی بیماری

چهار مشکل حرکتی اصلی که در بیماری پارکینسون مشاهده می‌شوند، عبارت‌اند از:

• لرزش (ترمور): لرزش در حالت استراحت که معمولا در دست‌ها، پاها یا سر رخ می‌دهد.
• کندی حرکات (برادی‌کینزی): حرکات آهسته که انجام فعالیت‌های روزمره را دشوار می‌کند.
• سفتی در بازوها، پاها و تنه (ریجیدیتی): سفتی و سختی در عضلات این نواحی که ممکن است باعث محدودیت در حرکت و درد شود.
• مشکلات تعادل و تمایل به افتادن: مشکل در حفظ تعادل که ممکن است منجر به افتادن یا سقوط شود.

۳. علائم ثانویه بیماری

علائم ثانویه این بیماری عبارت‌اند از:

• حالت بی‌احساس در چهره
• احساس فریز شدن و چسبیدن به زمین
• گفتار نامفهوم و با صدای پایین
• کاهش توانایی پلک زدن و بلعیدن
• تمایل به افتادن به سمت عقب
• کاهش حرکت بازوها هنگام راه رفتن
• راه رفتن پارکینسونی (تمایل به برداشتن قدم‌های کوچک و کشیده هنگام راه رفتن)

بیشتر بدانید: بیماری میکروسفالی چیست؟

۴. سایر علائم این اختلال

سایر علائم مرتبط با این بیماری شامل موارد زیر است:

• ایجاد درماتیت سبورئیک روی پوست
• افزایش خطر ابتلا به ملانوما (نوعی سرطان پوست)
• ابتلا به اختلالات خواب از جمله صحبت کردن و حرکت در خواب
• افسردگی و اضطراب
• توهم و روان‌پریشی 
• مشکل در توجه و حافظه
• دشواری در درک روابط فضایی-بصری

علائم پارکینسون در زنان مشابه با مردان است؛ اما شدت و نحوه بروز علائم ممکن است در آن‌ها متفاوت باشد. برای مثال، زنان ممکن است بیشتر از مردان دچار علائم افسردگی و اضطراب شوند. در صورت تجربه هر یک از علائم بالا، توصیه می‌کنیم فورا به یک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.

مراحل بیماری پارکینسون

پارکینسون یک بیماری پیش‌رونده است و معمولا با گذشت زمان علائم آن بدتر می‌شوند. اغلب پزشکان از مقیاس هوهن و یاهر (Hoehn and Yahr Scale) برای طبقه‌بندی مراحل این بیماری استفاده می‌کنند. این مقیاس علائم را به پنج مرحله تقسیم کرده و به متخصصان سلامت کمک می‌کند تا بفهمند علائم و نشانه‌های بیماری چقدر پیشرفته هستند.

۱. مرحله اول بیماری

این مرحله آنقدر خفیف است که ممکن است فرد علائم قابل توجه نداشته باشد. علاوه بر این، ممکن است علائم بیماری فقط در یک طرف بدن احساس شوند.

۲. مرحله دوم بیماری

پیشرفت از مرحله اول به مرحله دوم ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد. علائم این مرحله عبارت‌اند از:

• سفتی عضلات
• لرزش
• تغییر در حالات چهره

در این مرحله علائم ممکن است در هر ۲ طرف بدن ظاهر شوند.

بیشتر بدانید: آنسفالیت مغزی چیست؟

۳. مرحله سوم بیماری

در این مرحله علائم به نقطه‌ای مهم می‌رسند و ممکن است در وظایف روزمره فرد تداخل ایجاد کنند. کند شدن حرکات، مشکل در تعادل و زمین خوردن از علائم رایج این دوره هستند. با شروع درمان معمولا افراد در این مرحله می‌توانند استقلال خود را حفظ کرده و فعالیت‌ها را بدون کمک انجام دهند.

۴. مرحله چهارم بیماری

پیشرفت از مرحله سوم به مرحله چهارم تغییرات چشمگیری به همراه دارد. در این مرحله، ایستادن بدون واکر یا وسیله کمک حرکتی بسیار دشوار خواهد بود. واکنش‌ها و حرکات عضلانی نیز به‌طور قابل توجهی کند می‌شوند.

۵. مرحله پنجم بیماری

مرحله پنجم پیشرفته‌ترین قسمت این بیماری بوده و علائم به حدی شدید هستند که باعث می‌شوند فرد در تمام ساعت روز به کمک دیگران نیاز داشته باشد. در این مرحله ایستادن سخت خواهد بود و افراد ممکن است دچار سردرگمی، توهم و هذیان شوند.

بیشتر بدانید: بیماری گیلن باره چیست؟

پیشگیری از بروز پارکینسون در سالمندان

همان‌طور که اشاره شد، علائم اصلی و ثانویه این بیماری اغلب در سنین بالا بروز می‌یابند. علاوه بر این، پزشکان به‌طور کامل نمی‌دانند چه چیزی باعث بیماری پارکینسون می‌شود؛ بنابراین چگونگی پیشگیری از این بیماری هنوز نامشخص است. تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که عواملی مانند ورزش بدنی و رژیم غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها ممکن است اثر محافظت‌کننده در برابر این اختلال داشته باشند.

تشخیص بیماری پارکینسون

تست خاصی برای تشخیص این بیماری وجود ندارد و پزشک بر اساس تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی و عصبی، و همچنین بررسی علائم و نشانه‌ها بیماری را تشخیص می‌دهد. پزشک ممکن است برای تشخیص از آزمایش‌های تصویربرداری، مانند سی‌تی‌اسکن (CT scan)، ام‌آر‌آی (MRI) یا اسکن حمل‌کننده دوپامین (DAT) استفاده کند. این آزمایش‌ها پارکینسون را تایید نمی‌کنند؛ اما می‌توانند به رد کردن سایر شرایط و بیماری‌ها کمک کنند.

بیشتر بدانید: آزمایش مایع نخاعی برای چیست؟

همچنین در نظر داشته باشید که ممکن است سکته مغزی باعث آسیب به نواحی‌ای از مغز شود که با حرکت و هماهنگی بدن مرتبط هستند. این آسیب‌ها ممکن است علائم مشابه پارکینسون را ایجاد کنند. ویژگی‌های پارکینسون بعد از سکته مغزی عبارت‌اند از:

• لرزش
• سفتی عضلات
• کندی حرکت

درمان علائم حرکتی پس از سکته مغزی، توانبخشی و فیزیوتراپی می‌تواند به بهبود عملکرد حرکتی افراد کمک کند.

درمان بیماری پارکینسون

بهبود این بیماری به فاکتورهای مختلفی از جمله شدت بیماری، زمان تشخیص بیماری و سن فرد بستگی دارد. به‌طور کلی روش‌های درمان این بیماری عبارت‌اند از:

۱. دارودرمانی

داروهایی که برای درمان این بیماری تجویز می‌شوند، شامل موارد زیر هستند:

الف) لوودوپا

لوودوپا (Levodopa) رایج‌ترین درمان برای پارکینسون است. این دارو به تجدید سطح دوپامین کمک می‌کند. حدود ۷۵ درصد از بیماران به لوودوپا پاسخ می‌دهند؛ اما تمام علائم آن‌ها بهبود نمی‌یابند. معمولا لوودوپا همراه با کاربی‌دوپا تجویز می‌شود.

ب) کاربی‌دوپا

کاربی‌دوپا (Carbidopa) تخریب لوودوپا را به تاخیر می‌اندازد و باعث افزایش دسترسی لوودوپا در سد خونی-مغزی می‌شود.

پ) آگونیست‌های دوپامین

آگونیست‌های دوپامین (Dopamine Agonists) می‌توانند عمل دوپامین را در مغز تقلید کنند. آن‌ها کمتر از لوودوپا موثر هستند؛ اما می‌توانند به عنوان داروهای واسطه در زمانی که لوودوپا تاثیر کمتری دارد، مفید باشند. داروهای آگونیست‌های دوپامین شامل بروموکریپتین (Bromocriptine)، پرامی پکسول (Pramipexole)، و روپینیرول (Ropinirole) هستند.

ت) آنتی‌کولینرژیک‌ها

آنتی‌کولینرژیک‌ها (Anticholinergics) برای مسدود کردن سیستم عصبی پاراسمپاتیک استفاده می‌شوند. آن‌ها می‌توانند به کاهش سفتی عضلات کمک کنند. بنزتروپین (Benztropine) و تری‌هگزیفنیدیل (Trihexyphenidyl) از آنتی‌کولینرژیک‌هایی هستند که برای درمان پارکینسون استفاده می‌شوند.

ث) آمانتادین (سیمترل)

آمانتادین (Amantadine) می‌تواند همراه با کاربی‌دوپا-لوودوپا استفاده شود. این دارو که مسدود‌کننده گلوتامات (NMDA) است به تسکین کوتاه‌مدت حرکات غیرارادی (دیسکینزی) که در اثر مصرف لوودوپا رخ می‌دهد، کمک می‌کند.

بیشتر بدانید: آناتومی مغز انسان

ج) مهارکننده‌های COMT

مهارکننده‌های کاتکول O-متیل ترانسفراز (COMT) اثر لوودوپا را طولانی‌تر می‌کنند.

چ) مهارکننده‌های MAO-B

مهارکننده‌های MAO-B آنزیم مونوآمین اکسیداز B را مهار می‌کنند. این آنزیم دوپامین را در مغز تجزیه می‌کند. سلژیلین (Selegiline) و راساژیلین (Rasagiline) نمونه‌هایی از مهارکننده‌های MAO-B هستند.

در نظر داشته باشید که با گذشت زمان، اثربخشی داروهای پارکینسون کاهش می‌یابد؛ بنابراین از مصرف خودسرانه این داروها بپرهیزید.

بیشتر بدانید: آناتومی سیستم عصبی

۲. جراحی پارکینسون

 مداخلات جراحی برای افرادی که به دارو، درمان و تغییرات سبک زندگی پاسخ نمی‌دهند، در نظر گرفته شده است. جراحی‌هایی که برای درمان پارکینسون استفاده می‌شوند، عبارت‌اند از:

• تحریک عمقی مغز (DBS): در تحریک عمقی مغز، جراحان الکترودها را در نواحی خاصی از مغز کاشت می‌کنند. دستگاه تحریک‌کننده عصبی (Neurostimulator)، پالس‌های الکتریکی تولید و ارسال می‌کند تا به کاهش علائم کمک کند.
• درمان با پمپ: این پمپ نزدیک روده کوچک نصب شده و داروهای لوودوپا و کاربی‌دوپا از این طریق به بدن فرد تزریق می‌شوند.

۳. درمان پارکینسون با ورزش

ورزش یوگا اغلب برای مدیریت علائم حرکتی این بیماری به افراد توصیه می‌شود. یوگا با استفاده از حرکت‌های هدفمند عضلات به تقویت ماهیچه‌ها، افزایش تحرک و بهبود انعطاف‌پذیری کمک می‌کند. افراد مبتلا به پارکینسون ممکن است متوجه شوند که یوگا حتی در مدیریت لرزش در برخی از اندام‌های آسیب‌دیده نیز موثر است.

بیشتر بدانید: بیماری اس ام ای چیست؟

۴. برای پارکینسون چی بخوریم؟

اگرچه رژیم غذایی نمی‌تواند پارکینسون را درمان یا از پیشرفت آن جلوگیری کند؛ اما یک رژیم غذایی سالم می‌تواند به مدیریت علائم این بیماری کمک کند. غذاهای مناسب برای کنترل این بیماری عبارت‌اند از:

بیشتر بدانید: درمان سکته مغزی

• غذاهای سرشار از آنتی‌اکسیدان: غذاهای غنی از این مواد مانند آجیل، توت‌ها و سبزیجات می‌تواند به جلوگیری از استرس اکسیداتیو و آسیب به مغز کمک کنند.
• لوبیای فاوا: این لوبیا حاوی لوودوپا است و مصرف آن برای درمان این بیماری می‌تواند مفید باشد.
• امگا-۳: این چربی مفید که در ماهی سالمون، صدف، دانه کتان و برخی از حبوبات یافت می‌شود، می‌تواند به محافظت از مغز در برابر آسیب کمک کنند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنم؟

در این مقاله به بررسی علائم پارکینسون، سطوح بیماری و روش‌های درمان آن پرداختیم. همان‌طور که اشاره شد، علت دقیق ابتلا به این بیماری هنوز ناشناخته است؛ بنابراین توصیه می‌کنیم، کوچک‌ترین علائم خود را جدی گرفته و فورا به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.

شما می‌توانید به وب‌سایت التیاما سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله متخصص مغز و اعصاب آنلاین مشورت کنید. همچنین، التیاما این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری متخصص مغز و اعصاب از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید.

سوالات متداول

منبع:

healthline | webmd