التیاما مجله پزشکی و سلامت التیاما
حالت تهوع و استفراغ، ۲ عارضه ناخوشایندی هستند که تقریبا همه ما چندین بار در طول زندگی تجربه کرده‌ایم. این ۲ عارضه معمولا با درد شکمی و احساس ناراحتی در دستگاه گوارش ایجاد می‌شوند. به طور کلی تهوع و استفراغ ممکن است بر اثر عوامل مختلفی بروز پیدا کنند و به کمک راهکارهای درمان خانگی خیلی زود برطرف شوند؛ اما در صورتی که با تهوع شدید و استفراغ مکرر مواجه باشید، باید حتما به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا این عارضه می‌تواند نشانه‌ای از بیماری جدی باشد.
برای آشنایی بیشتر با مفهوم حالت تهوع و استفراغ، علت ایجاد، نحوه درمان و روش پیشگیری از آن، در این مقاله از مجله التیاما همراه ما باشید.
فهرست محتوا:
- حالت تهوع و استفراغ چیست؟
- علت بروز حالت تهوع و استفراغ
- شایع‌ترین علت استفراغ در کودکان
- شایع‌ترین علت استفراغ در بزرگسالان
- آیا استفراغ خطرناک است؟
- چه زمانی پس از احساس حالت تهوع و استفراغ سریعا به پزشک مراجعه کنیم؟
- استفراغ مکرر نشانه چیست؟
- علت حالت تهوع اول صبح چیست؟
- اگر حالت تهوع داشتیم چه کنیم؟
- درمان خانگی تهوع و استفراغ
- روش پیشگیری از حالت تهوع و استفراغ
- راهنمای مراجعه به پزشک
- سوالات متداول
- تالارهای گفت‌وگو مرتبط با این مقاله
حالت تهوع و استفراغ چیست؟
این ۲ عارضه از شایع‌ترین نشانه‌های بیماری دستگاه گوارش و ناراحتی‌های مرتبط با آن به‌شمار می‌آیند. تهوع، نوعی ناراحتی در معده است که اغلب قبل از استفراغ ایجاد می‌شود. استفراغ، خالی کردن محتویات معده با فشار (پرتاب کردن) به صورت غیر اختیاری از طریق دهان است. در واقع، باید استفراغ را نوعی رفلاکس غیر قابل کنترل دانست که محتویات درون معده را از طریق دهان به بیرون می‌فرستد.
همان‌طور که گفتیم، تهوع و استفراغ به دنبال همدیگر احساس می‌شوند، با این حال ممکن است شما حالت تهوع داشته باشید اما استفراغ نکنید. در چنین شرایطی، فرد فقط احساس استفراغ را از طریق حس آزاردهنده تهوع تجربه می‌کند.
بیشتر بدانید:
علت بروز حالت تهوع و استفراغ
تهوع و استفراغ ممکن است به دنبال یکدیگر یا به صورت جداگانه بروز پیدا کنند. معمولا زمان بروز این ۲ عارضه می‌تواند به تشخیص علت ایجاد آن‌ها کمک کند. به عنوان مثال، اگر مدت کوتاهی پس از غذاخوردن دچار حالت تهوع و استفراغ شدید، احتمالا این عارضه به دلیل مسمومیت غذایی، گاستریت (التهاب معده)، پرخوری عصبی، زخم معده عصبی یا شوک آنافیلاکسی بروز کرده است.
شایع‌ترین علت استفراغ در کودکان
کودکان معمولا استفراغ را به دلیل عفونت ویروسی یا مسمومیت غذایی تجربه می‌کنند. از دیگر عوامل موثر استفراغ در کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بیماری حرکت (حرکت ماشین)
- سرفه
- پرخوری
- بیماری‌های همراه با تب بالا
- آلرژی به شیر
- انسداد روده
بیشتر بدانید:درمان سریع حالت تهوع
شایع‌ترین علت استفراغ در بزرگسالان
دلایل مختلفی می‌توانند باعث بروز استفراغ در بزرگسالان شوند که عبارت‌اند از:
- زخم معده
- حمله قلبی
- داروهای تحریک‌کننده
- درد شدید
- استرس بالا
- بیماری حرکت
- ماه‌های اولیه بارداری
- بیماری کیسه صفرا
- مسمومیت غذایی
- ورود عفونت به معده و روده
- واکنش به بعضی رایحه‌ها
- ضربه سر یا ضربه مغزی
- تومور مغزی
- پرخوری عصبی
- برخی از سرطان‌ها
- بیماری گاستروپارزی (فلج معده)
- انسداد روده
- بولیمیا یا سایر اختلالات روانی
- آپاندیسیت
- مصرف زیاد الکل
آیا استفراغ خطرناک است؟
معمولا استفراغ بی‌ضرر است، اما می‌تواند نشانه بیماری جدی‌تری باشد. بیماری‌های جدی که ممکن است منجر به حالت تهوع یا استفراغ شوند شامل صدمات مغزی، مننژیت (عفونت پرده‌های غشایی مغز)، انسداد روده، آپاندیسیت و تومورهای مغزی هستند.نگرانی دیگر، کم شدن آب بدن است. خطر کمبود آب بدن در بزرگسالان کمتر است؛ زیرا معمولا می‌توانند علائم کم‌آبی بدن (مانند افزایش تشنگی و خشکی لب یا دهان) را تشخیص دهند. اما کودکان خردسال، مخصوصا اگر اسهال داشته باشند، بیشتر در معرض خطر کم‌آبی بدن هستند؛ زیرا اغلب آن‌ها قادر به گفتن علائم کم‌آبی نیستند.
تفاوت حالت تهوع بارداری و مسمومیت
در جدول زیر می‌توانید با تفاوت حالت تهوع بارداری و مسمومیت آشنا شوید:
| ویژگی تهوع بارداری | ویژگی تهوع مسمومیت |
| بیشتر صبح‌ها ایجاد می‌شود و در طول روز ادامه دارد. | معمولا بعد از مصرف غذا ایجاد می‌شود. |
| معمولا بدون استفراغ است یا فرد به ندرت استفراغ می‌کند. | فرد ممکن است چند بار استفراغ کند. |
| فرد معمولا به جای معده درد، سوزش معده دارد. | فرد علائمی مثل معده درد و درد شکم را نیز تجربه می‌کند. |
چه زمانی پس از احساس حالت تهوع و استفراغ سریعا به پزشک مراجعه کنیم؟
توجه داشته باشید که در موارد اورژانسی باید فوری به نزدیک‌ترین مرکز درمانی مراجعه کنید؛ این موارد عبارت‌اند از :
- وجود خون در استفراغ (خون قرمز روشن یا در ظاهر شبیه دانه‌های قهوه باشد)
- سردرد شدید یا سفت شدن گردن
- بی‌حالی، گیجی یا کاهش هوشیاری
- درد شدید شکم
- اسهال
- تنفس و نبض تند
بیشتر بدانید:درمان خانگی حالت تهوع بعد از غذا
مواردی که در ادامه ذکر می‌کنیم، باید حتما توسط پزشک متخصص بررسی شوند. بنابراین، در صورت تجربه هر یک از شرایط زیر حتما با پزشک فوق تخصص داخلی مشورت کنید. متخصص داخلی پس از معاینه و انجام بررسی‌های لازم، در صورت نیاز شما را به دکتر فوق تخصص گوارش ارجاع می‌دهد.
- ادامه یافتن حالت تهوع بیش از یک روز در بزرگسالان
- عدم بهبودی با درمان خانگی
- کم‌آبی شدید بدن
- آسیب مشخصی مانند ضربه به سر یا عفونت
- طول کشیدن استفراغ در نوزادان یا کودکان زیر ۶ سال بیش از چند ساعت
- ابتلای نوزاد به اسهال، تب بالا و علائم کم‌آبی بدن
- ادرار نکردن کودکان چهار تا ۶ ساله (در چنین شرایطی مراجعه به نزدیک‌ترین مرکز درمانی یا پزشک متخصص کودکان را فراموش نکنید.)
- ادامه یافتن اسهال، استفراغ، علائم کم‌آبی بدن، تب بالا و ادرار نکردن کودک ۶ سال بیش از یک روز
بیشتر بدانید:قرص ضد تهوع چیست؟
اگر هریک از وضعیت‌هایی که در ادامه مطالعه می‌کنید پیش آمد باید با پزشک فوق متخصص داخلی مشورت کنید. پس از معاینه و انجام بررسی‌های لازم در صورت نیاز شما به متخصص گوارش ارجاع داده خواهید شد.
استفراغ مکرر نشانه چیست؟
تمامی مواردی که به عنوان علت استفراغ و حالت تهوع برشمردیم، می‌توانند باعث بالا آوردن در دفعات متعدد شوند. اما گاهی‌اوقات، استفراغ مکرر نشان‌دهنده بیماری خاص به نام سندرم استفراغ چرخه‌ای است که بیش از ۱۰ بار در روز منجر به بالا آوردن می‌شود. این سندرم که با حالت تهوع و افت شدید انرژی همراه است، در کودکان سه تا هفت سال شیوع بیشتری دارد.
بیشتر بدانید: درمان سریع حالت تهوع در بارداری
علت حالت تهوع اول صبح چیست؟
در حال حاضر، علت اصلی تهوع صبحگاهی مشخص نیست. متخصصان عواملی مانند افت قند خون، تغییر سطح هورمون گنادوتروپین مرتبط با بارداری، استرس، خستگی، عفونت، بیماری کیسه صفرا، واکنش بدن نسبت به داروی بیهوشی برای جراحی، درد شدید، خوردن برخی داروها و غذاها را در بروز تهوع اول صبح موثر می‌دانند.
اگر حالت تهوع داشتیم چه کنیم؟
داروهای موثر برای درمان استفراغ و از بین بردن تهوع شامل موارد زیر می‌شوند:
- آمپول ضد تهوع و استفراغ مانند آمپول متوکلوپرامید
- قرص‌های ضد تهوع مانند پرومتازین، متوکلوپرامید، دیفن‌هیدرامین، تری‌متوبنزامید، اندانسترون
- آنتی‌هیستامین‌هایی مانند درامامین برای استفراغ ناشی از بیماری حرکت
- سرم برای تهوع و استفراغ ناشی از افت شدید فشار خون
برای کنترل استفراغ مرتبط با بارداری، بیماری حرکت و برخی از انواع سرگیجه داروهای خاصی وجود دارند که باید با مشورت پزشک مورد استفاد قرار بگیرند
بیشتر بدانید:حالت تهوع در پریودی نشانه چیست؟
درمان خانگی تهوع و استفراغ
بهترین راهکارهای خانگی برای از بین بردن تهوع و استفراغ شامل موارد زیر هستند:
- نوشیدن تدریجی مایعات
- اجتناب از مواد غذایی جامد تا پایان دوره استفراغ
- استراحت کافی به صورت نشسته یا خوابیده
- خوردن وعده‌های غذایی کوچک (پنج وعده غذایی به جای سه وعده)
- استفاده از محلول ORS برای پیشگیری از کم‌آبی بدن یا درمان آن (زمانی که استفراغ و اسهال بیش از ۲۴ ساعت طول بکشد.)
- عدم مصرف داروهای تحریک‌کننده معده مانند داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی یا کورتیکواستروئیدها
- زنان باردار مبتلا به تهوع صبحگاهی می‌توانند قبل از خروج از رختخواب مقداری نان یا غلات سبک بخورند یا قبل از خواب، یک وعده غذایی با پروتئین بالا (گوشت بدون چربی یا پنیر) مصرف کنند.
بیشتر بدانید: علت خون بالا اوردن
روش پیشگیری از حالت تهوع و استفراغ
راهکارهای مختلفی وجود دارند که می‌توان آن‌ها را برای جلوگیری از حالت تهوع و استفراغ امتحان کرد؛ از جمله:
- به جای سه وعده غذایی بزرگ، در طول روز وعده‌های غذایی کوچک بخورید.
- آهسته غذا بخورید.
- از خوردن غذاهایی که هضم‌شان سخت است، اجتناب کنید.
- در صورتی که با خوردن غذاهای داغ به شما حالت تهوع دست می‌دهد، از غذاهای سرد یا به دمای محیط رسیده، استفاده کنید.
- پس از غذاخوردن، استراحت کنید به طوری که سر حدود ۳۰ سانتی‌متر بالاتر از پاها قرار بگیرد.
- حین خوردن وعده‌های غذایی مایعات ننوشید و آن را به بعد از اتمام غذاخوردن موکول کنید.
- بعد از اینکه احساس تهوع در شما کمتر شد، مجددا شروع به غذاخوردن کنید.
اگر احساس تهوع دارید، با انجام کارهای زیر می‌توانید از بروز استفراغ جلوگیری کنید:
- نوشیدن مقداری مایعات شیرین مانند آب‌میوه (آب پرتقال و آب گریپ‌فروت به دلیل اسیدی بودن مناسب نیستند)
- استراحت کردن به صورت خوابیده یا نشسته (انجام فعالیت سنگین می‌تواند باعث تبدیل حالت تهوع به استفراغ شود)
راهنمای مراجعه به پزشک
حالت تهوع و استفراغ، ۲ عارضه شایع هستند که ممکن است افراد در هر سن و شرایطی با آن مواجه شوند. به خاطر داشته باشید که اگر حالت تهوع بیشتر از یک روز طول بکشد، بدن دچار کمبود شدید آب می‌شود و این موضوع می‌تواند جان بیمار را به خطر بیندازد.
برای درمان تهوع و استفراغ بهتر است حتما با یک متخصص گوارش مشورت کنید و در صورتی که حامله هستید، از یک متخصص زنان برای کنترل تهوع بارداری مشاوره بگیرید. شما می‌توانید به وب‌سایت التیاما سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله متخصص گوارش آنلاین مشورت کنید. همچنین، التیاما این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری متخصص گوارش از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید.
سوالات متداول
از مهم‌ترین دلایل تهوع می‌توان به بارداری، مصرف داروهای تحریک‌کننده معده، ضربه به سر، استرس، خوردن غذاهای نامناسب، مسمومیت، ابتلا به عفونت، پرخوری، زخم معده، ابتلا به بیماری‌های خاص و موارد دیگری اشاره کرد که در این مقاله به طور مفصل درباره آن‌ها صحبت کرده‌ایم.
بله. برخی از زنان قبل یا در دوره عادت ماهانه به دلیل تغییرات هورمونی و افزایش ترشح اسید معده دچار تهوع و استفراغ می‌شوند.
خشکی دهان و لب، گود شدن زیر چشم، تنفس سریع، احساس خستگی و گیجی.
به احساس ناراحتی در معده که معمولا با حس بالا آوردن همراه است، تهوع می‌گویند، ولی تهوع همیشه منجر به استفراغ نمی‌شود. استفراغ که ممکن است بعد از تهوع بروز پیدا کند، شامل بالا آوردن محتویات معده از طریق دهان با فشار و به صورت غیر ارادی می‌شود.
تالارهای گفت‌وگو مرتبط با این مقاله
- حالت تهوع شدید در بارداری نشانه چیست؟ ممکنه به جنین یا خودم آسیب بزنه؟
منابع: webmd | clevelandclinic
