همه چیز درباره خودکشی از علت تا پیشگیری از آن + راه‌های درمانی

بر اساس آمارهای سازمان بهداشت جهانی (WHO)، هر سال در سراسر جهان تعداد زیادی از مردم اقدام به خودکشی (Suicide) می‌کنند که ۷۰۳ هزار نفر آن‌ها جان خود را از دست می‌دهند. هر خودکشی یک تراژدی است که خانواده‌ها، جوامع و کل کشورها را تحت تاثیر قرار می‌دهد و اثر طولانی‌مدت روی افراد به‌جا می‌گذارد.

در سال ۲۰۱۹، Suicide چهارمین عامل مرگ و میر جوانان ۱۵ تا ۲۹ ساله بوده است. مقایسه آمار خودکشی در جهان نشان می‌دهد که این پدیده فقط در کشورهای پردرآمد اتفاق نمی‌افتد؛ بلکه در سراسر جهان رخ می‌دهد. در حقیقت، در سال ۲۰۱۹، بیش از ۷۷ درصد موارد آن در کشورهایی اتفاق افتاده است که درآمد کم و متوسط دارند.

تمایل به خودکشی یک مشکل بهداشت عمومی جدی است. با این حال، با مداخلات به موقع می‌توان از آن پیشگیری کرد. در این مقاله از مجله التیاما درباره علائم و علل این پدیده صحبت می‌کنیم. با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.

علائم خودکشی

علائم هشداردهنده همیشه واضح نیستند و ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند. بعضی از افراد قصد خود را آشکار می‌کنند و می‌گویند که می‌خواهند خودکشی کنند؛ در حالی که دیگران تمایل به این کار را مخفی نگه می‌دارند. در ادامه چند علامت هشداردهنده آورده شده است:

• صحبت درباره احساس ناامیدی یا تنهایی
• اشاره به این موضوع که دلیلی برای زندگی کردن وجود ندارد
• نوشتن وصیت‌نامه یا بخشیدن اموال شخصی
• گشتن به دنبال راه‌های خودکشی راحت یا بدون درد
• خرید ابزار برای آسیب رساندن به خود (مثل اسلحه)
• خواب زیاد یا کم
• پرخوری یا کم‌خوری (به افزایش یا کاهش وزن قابل‌توجه منجر می‌شود)
• رفتارهای پرخطر (مثل مصرف زیاد الکل و مواد مخدر)
• انزوای بیش از حد
• ابراز خشم یا انتقام‌گیری
• پریشانی یا اضطراب شدید
• تغییرات خلق و خو
• صحبت کردن از مرگ به عنوان راه نجات

عوارض فکر کردن به مرگ و خودکشی ناموفق

فکر کردن به مرگ و اقدام به کشتن خود عوارض عاطفی دارد. به عنوان مثال، ممکن است فرد به قدری درگیر این افکار منفی باشد که نتواند زندگی روزمره خود را ادامه دهد.

بسیاری از مرگ‌های خود خواسته به صورت ناگهانی و در لحظات بحرانی رخ می‌دهند و می‌توانند فرد را با عوارض جدی یا دائمی مانند نارسایی اندام‌ها یا آسیب مغزی مواجه کنند. همچنین در کسانی که Suicide ناموفق داشته‌اند، غم و اندوه، عصبانیت، افسردگی و احساس گناه رایج است.

علت خودکشی

خودکشی از نظر روانشناسان می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. مردان و افراد بالای ۴۵ سال بیش از دیگران ممکن است این کار را انجام دهند. بعضی عوامل مثل اختلالات سلامت روان هم احتمال آن را افزایش می‌دهند. با این حال، تقریبا نیمی از کسانی که به این دلیل جان خود را از دست می‌دهند، در زمان مرگ اختلال روانی تشخیص داده‌شده ندارند. در حقیقت، بسیاری از مرگ‌های خود خواسته به صورت برنامه‌ریزی‌نشده و در لحظات بحرانی به دلیل ناتوانی در مواجهه با استرس‌های زندگی مانند مشکلات مالی و خانوادگی یا بیماری‌های مزمن اتفاق می‌افتند.

بیشتر بدانید: افسردگی چیست؟ از علائم و نشانه‌ها تا روش‌های درمان آن!

افسردگی مهم‌ترین علت افکار خودکشی است؛ اما سایر اختلالات سلامت روان مثل اختلال دوقطبی، اسکیزوفرنی، اختلال اضطراب، اختلال شخصیت و اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) هم در بروز آن نقش دارند. به غیر از اختلالات روانی، عوامل دیگری که خطر این پدیده را بالا می‌برند عبارت‌اند از:

• امنیت شغلی ضعیف یا پایین بودن میزان رضایت از کار
• از دست دادن شغل
• سابقه مواجهه با خشونت یا مشاهده مداوم خشونت
• ابتلا به بیماری‌های مزمن
• تشخیص بیماری جدی در فرد، مثل سرطان یا ایدز
• انزوای اجتماعی یا مورد آزار قرار گرفتن
• اختلال مصرف مواد مخدر
• سابقه تجاوز یا آسیب روحی در دوران کودکی
• سابقه Suicide یا مشکلات سلامت روان در خانواده
• اقدام به خودکشی در گذشته
• آسیب‌های اجتماعی، برای مثال پایان یافتن یک رابطه جدی
• دسترسی به ابزار مرگبار، مانند اسلحه
• مشکل در پیدا کردن کمک و پشتیبانی
• دسترسی نداشتن به روش‌های درمان اختلالات روانی یا سوء مصرف مواد مخدر
• پیروی کردن از سیستم‌های اعتقادی که مرگ را راه حل مشکلات فردی می‌دانند

بیشتر بدانید: آیا افسردگی و خودکشی ارتباط تنگاتنگی دارند؟

عوامل خطر در کودکان و نوجوانان

مرگ خود خواسته در کودکان و نوجوانان می‌تواند به دنبال رویدادهای استرس‌زای زندگی رخ دهد. چیزی که برای نوجوانان جدی است، ممکن است برای بزرگسالان بی‌اهمیت به نظر برسد. برای مثال، گاهی‌اوقات مشکل در مدرسه یا از دست دادن یک رابطه دوستی باعث تمایل نوجوانان به خودکشی می‌شود.

در بعضی موارد، کودکان یا نوجوانان به دلیل شرایط خاص زندگی خود که تمایل ندارند درباره آن صحبت کنند به مرگ فکر می‌کنند، مانند:

• ابتلا به یک اختلال روانی، از جمله افسردگی
• از دست دادن یکی از دوستان نزدیک یا اعضای خانواده یا درگیری با آن‌ها
• سابقه سوء استفاده جسمی یا جنسی
• مورد آزار قرار گرفتن
• مشکلات مربوط به مصرف الکل یا مواد مخدر
• مشکلات جسمی یا پزشکی
• مشاهده عکس Suicide، خواندن یا شنیدن گزارش‌های مربوط به آن یا شناخت همسالانی که در اثر این اتفاق فوت کرده‌اند

کودکان و نوجوانانی که به Suicide فکر می‌کنند ممکن است از اعضای خانواده و دوستان خود کناره‌گیری کنند، بی‌حوصله باشند، افت تحصیلی را تجربه کنند، رفتارهای خشونت‌آمیز از خود نشان دهند یا به طور مکرر از معده‌درد، سردرد، خستگی و سایر علائم جسمی شکایت داشته باشند.

بیشتر بدانید: قرص برنج چیست؟

عوامل خطر در سالمندان

سالمندان بالای ۶۵ سال از نظر تمایل به خودکشی جزء گروه‎های پرخطر طبقه‌بندی می‌شوند. عوامل زیر می‌توانند در مرگ خود خواسته این افراد نقش داشته باشند:

• افسردگی
• مرگ عزیزان
• انزوا و تنهایی
• درد، ناتوانی یا بیماری جسمی
• تغییرات عمده زندگی، مانند بازنشستگی یا از دست دادن استقلال

در سالمندان، فکر کردن به Suicide علائم مختلفی دارد که عبارت‌اند از: تغییر الگوی خواب، غفلت از خود یا عدم اجرای دستورات پزشکی، گوشه‌گیری و عجله در نوشتن وصیت‌نامه.

ارزیابی کسانی که در معرض خطر خودکشی قرار دارند

متخصصان سلامت روان می‌توانند بر اساس علائم و سابقه شخصی و خانوادگی تشخیص دهند که احساس مرگ نشانه چیست و آیا خطر پایان دادن به زندگی در فرد بالا است یا خیر. آن‌ها درباره زمان شروع علائم و دفعات بروز آن‌ها، بیماری‌های فعلی یا قبلی فرد و شرایط خاص خانوادگی او سوال می‌پرسند. علاوه بر این، موارد زیر را بررسی می‌کنند:

• سلامت روان: در بسیاری از موارد، مرگ خود خواسته معلول اختلالات روانی زمینه‌ای مانند افسردگی، اسکیزوفرنی یا اختلال دوقطبی است.
• استفاده از الکل و مواد مخدر: سوء مصرف الکل و مواد مخدر اغلب به افکار خودکشی منجر می‌شود. اگر این موضوع علت اصلی این افکار باشد، اولین قدم مراجعه به مراکز بازپروری است.
• داروها: بعضی از داروهای بدون نسخه یا تجویزی مانند داروهای ضد افسردگی خطر مرگ خود خواسته را بالا می‌برند.

متخصصان توصیه می‌کنند هر فردی که از داروهای ضد افسردگی استفاده می‌کند مراقب افزایش افکار منفی باشد. زمانی که فرد برای اولین بار مصرف دارو را شروع می‌کند یا پزشک دوز دارو را تغییر می‌دهد، نظارت بسیار حائز اهمیت است. خطر Suicide در ۲ ماه اول درمان با داروهای ضد افسردگی به طور قابل‌توجهی افزایش می‌یابد.

بیشتر بدانید: افسردگی شدید و حاد چه نشانه‌هایی دارد؟ بهترین روش درمان

ارزیابی کودکان و نوجوانان

کودکانی که تمایل به مرگ دارند باید به یک روانپزشک یا روانشناس مجرب مراجعه کنند که در زمینه تشخیص و درمان کودکان مبتلا به مشکلات روانی تجربه داشته باشد. علاوه بر بیمار، پزشک باید از طریق منابع مختلف مانند والدین یا سایر اطرافیان تصویر دقیقی از آنچه که در حال وقوع است دریافت کند.

راه‌های درمان

درمان به علت زمینه‌ای افکار منفی بستگی دارد. در بسیاری از موارد، از گفتگودرمانی (روان‌درمانی)، دارودرمانی و اصلاح سبک زندگی استفاده می‌شود:

• گفتگودرمانی: درمان شناختی رفتاری (CBT) یک نوع گفتگودرمانی است که روش‌های کنار آمدن با رخدادهای استرس‌زای زندگی را به فرد آموزش می‌دهد. این روش درمانی به فرد کمک می‌کند که افکار مثبت را جایگزین افکار منفی کند. رفتاردرمانی دیالکتیکی (DBT) هم روش مشابهی است که ممکن است مورد استفاده قرار بگیرد.
• دارودرمانی: اگر گفتگودرمانی برای کنترل افکار منفی و مقابله با خودکشی کافی نباشد، برای رفع افسردگی، اضطراب و وسواس دارو تجویز می‌شود. درمان این مشکلات به کاهش یا از بین بردن افکار مرتبط با مرگ کمک می‌کند.
• اصلاح سبک زندگی: گاهی‌اوقات در کنار سایر روش‌های درمانی می‌توان با پیروی از عادت‌های سالم خطر مرگ خود خواسته را کاهش داد. برای مثال، پرهیز از مصرف الکل و مواد مخدر، ورزش منظم و خواب کافی کمک‌کننده است.

چند راهکار برای جلوگیری از خودکشی

اگر در این فکر هستید که به زندگی خود پایان دهید، خجالت نکشید و افکارتان را مخفی نکنید. شما می‌توانید برای پیشگیری از خودکشی یا فکر کردن به آن از روش‌های زیر استفاده کنید:

• با یک نفر حرف بزنید. برای این کار می‌توانید با شماره تلفن ۱۲۳ (اورژانس اجتماعی) یا ۱۴۸۰ (سازمان بهزیستی) تماس بگیرید تا به صورت رایگان به شما کمک کنند.
• رژیم غذایی متعادل و سالم داشته باشید و وعده‌های غذایی خود را حذف نکنید.
• هر روز ورزش کنید. فعالیت بدنی باعث ترشح اندورفین می‌شود و استرس را کاهش می‌دهد.
• به اندازه کافی بخوابید.
• از مصرف الکل و مواد مخدر بپرهیزید.
• تنهایی می‌تواند تمایل به Suicide را بدتر کند. بنابراین لازم است با دوستان و اعضای خانواده خود وقت بگذرانید.
• فعالیت‌هایی را انجام دهید که از آن‌ها لذت می‌برید. از انجام کارهایی که حال شما را بدتر می‌کنند از جمله گوش دادن به موسیقی غمگین، خواندن نامه‌های قدیمی و… خودداری کنید.
• از راه‌های سالم مثل مراقبه و تمرینات تنفسی برای کنترل استرس استفاده کنید.
• اگر به مشکلات سلامت روان مبتلا هستید، داروهایتان را به موقع بخورید.
• هرگز نوبت روان‌درمانی را کنسل نکنید.
• به علائم هشداردهنده توجه کنید و آن‌ها را با اعضای خانواده یا دوستان خود در میان بگذارید.
• خانه خود را ایمن و دسترسی به وسایل مرگبار را محدود کنید.

اگر متوجه شدید یکی از نزدیکان‌تان به مرگ خود خواسته فکر می‌کند، با او درباره این موضوع صحبت کنید. همچنین از او بخواهید که با مراکز کمک‌رسانی تماس بگیرد. بعد از پشت سر گذاشتن بحران، حواستان به فرد باشد تا دوباره به سمت Suicide تمایل پیدا نکند.

کلام پایانی

خودکشی یک واکنش غم‌انگیز به موقعیت‌های استرس‌زای زندگی است، اما خوشبختانه می‌توان از آن پیشگیری کرد. اگر به این فکر می‌کنید که به زندگی خود پایان دهید یا کسی را می‌شناسید که قصد چنین کاری را دارد، شما می‌توانید به وب‌سایت التیاما سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله روانشناس آنلاین مشورت کنید. همچنین، التیاما این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری روانشناس از روانشناس مورد نظر خود نوبت بگیرید.

سوالات متداول

منابع: who, healthline, mayoclinic