التیاما مجله پزشکی و سلامت التیاما
وسواس فکری عملی یا همان بیماری ocd یکی از انواع اختلالات روانی است که زندگی فرد را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. این اختلال افکار، تصاویر، تردیدها و نگرانی‌های غیر منطقی را به صورت مداوم در ذهن بیمار ایجاد می‌کند. اغلب افراد مبتلا به اختلال ocd به دلیل داشتن افکار وسواسی، اضطراب و استرس شدیدی را تجربه می‌کنند، به نحوی که زندگی روزمره آن‌ها مختل میشود.
از طرفی، فرد درگیر بیماری وسواس فکری عملی، معمولا برای کاهش سطح اضطراب ناشی از افکار وسواسی، کارهای اجباری انجام می‌دهد که این کارها نه تنها زمان زیادی را از شخص می‌گیرند، بلکه کیفیت زندگی و عملکرد روزانه او را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
اگر شما هم کنجکاو شده‌اید درباره بیماری ocd بیشتر بدانید، در این مقاله از مجله التیاما همراه ما باشید تا بررسی کنیم او سی دی چیست و چگونه می‌توان آن را درمان کرد.
فهرست محتوا:
- اختلال وسواس فکری عملی چیست؟
- علائم وسواس فکری (OCD)
- علت اختلال ocd
- انواع وسواس فکری شدید
- اختلال وسواس فکری در کودکان
- روش تشخیص اختلال ocd
- درمان وسواس فکری عملی
- ۱- روان‌درمانی
- ۲- دارو درمانی
- ۳- درمان مکمل و جایگزین
- درمان وسواس فکری چقدر طول میکشد؟
- عوارض و خطرات وسواس فکری
- برای وسواس فکری چه بخوریم؟
- راهنمای مراجعه به پزشک
- سوالات متداول
اختلال وسواس فکری عملی چیست؟
اختلال وسواس فکری عملی یکی از انواع اختلالات روانی پیچیده است که باعث میشود، فرد مبتلا به اختلال ocd درگیر چرخه وسواس و اجبار شود. در واقع، اختلال وسواس با افکار و تصاویر ناخواسته به صورت ناگهانی در ذهن فرد جریان پیدا می‌کند و باعث ایجاد استرس و اضطراب شدید میشود. به دنبال این افکار وسواسی، فرد مبتلا به OCD رفتارهای تکراری و اجباری انجام می‌دهد تا شدت اضطراب ناشی از افکار وسواسی کاهش یابند. به عنوان مثال، دست‌های خود را به طور مکرر می‌شوید، قفل درب‌ها را دائما چک می‌کند یا در تلاش است اشیاء را به صورت خاص مرتب کند.
در اغلب موارد، افراد مبتلا به OCD می‌دانند که افکار و رفتارهای آن‌ها غیر منطقی هستند، اما نمی‌توانند کنترل‌شان کنند. در واقع، اگر تغییری در روند کار، زندگی، سلامتی و روابط افراد مبتلا به اختلال ocd رخ دهد و آن‌ها نتوانند فعالیت مورد نظر خود را طبق الگوی همیشگی انجام دهند، دچار اضطراب و پریشانی شدیدی می‌شوند.
علائم وسواس فکری (OCD)
افراد مبتلا به بیماری ocd معمولا دارای ویژگی و علائم زیر هستند:
- این افراد معمولا درگیر افکار، تصاویر ذهنی و نگرانی‌های مکرر و ناخواسته می‌شوند که بسیار آزاردهنده هستند.
- این افراد احساس می‌کنند باید یک سری کارهای تکراری مانند شستن مکرر دست‌ها یا چک کردن دائم وسایل را انجام دهند تا اضطراب ناشی از افکار وسواسی آن‌ها کاهش یابند.
- افراد مبتلا به وسواس فکری عملی از افکار و رفتار غیر منطقی خود آگاه هستند، اما احساس می‌کنند نمی‌توانند جلوی آن‌ها را بگیرند.
- افکار وسواسی و رفتارهای اجباری زمان زیادی از فرد می‌گیرند و باعث ایجاد اختلال در عملکرد روزانه او می‌شوند.
- معمولا فرد مبتلا به OCD از قرار گرفتن در موقعیت‌ها و مکان‌هایی که ممکن است باعث برانگیخته شدن افکار وسواسی شوند، اجتناب می‌کند.
بیشتر بدانید: اختلال شخصیت وسواسی اجباری یا OCPD چیست؟ علت و درمان آن
علت اختلال ocd
در حال حاضر، علت اصلی اختلال وسواس او سی دی مشخص نیست و دانشمندان تنها یک سری عوامل را در بروز آن موثر می‌دانند که عبارت‌اند از:
- ژنتیک
- تغییرات مغزی
- تجربه رویداد استرس‌زا و تروما مخصوصا در کودکی
- باورهای غلط و تفکر نادرست در مورد مسئولیت‌پذیری، خطر و آسیب
- سندرم پانداس (نوعی اختلال عصبی خودایمنی در کودکان که با عفونت‌های استرپتوکوکی مرتبط است.)
انواع وسواس فکری شدید
اختلال وسواس فکری (OCD) انواع مختلفی دارد. شایع‌ترین اختلالات او سی دی را می‌توانید در جدول زیر مشاهده کنید:
| انواع OCD | ویژگیهای آن |
| وسواس شستشو | ترس مفرط از آلودگی، میکروب و بیماری وجود دارد که باعث شستن مکرر دست‌ها یا تمیز کردن محیط میشود. |
| وسواس آسیب به خود یا دیگران | ترس و نگرانی افراطی مرتبط با آسیب رساندن به خود یا دیگران مانند ضرب و شتم، خودزنی، خودکشی یا قتل وجود دارد که بسیار ناتوان‌کننده است و اضطراب شدیدی ایجاد می‌کند. |
| وسواس فکری نظم و تقارن | وسواس شدیدی به نظم و ترتیب خاص در محیط و اشیا دارند و ممکن است همه چیز را بارها مرتب کنند. |
| وسواس فکری جنسی | افکار، تصاویر آزاردهنده و نگرانی افراطی درباره اقدامات مرتبط با موضوعات جنسی وجود دارد و فرد نگران است ناخواسته رفتار جنسی غیر اخلاقی انجام دهد. |
| وسواس شک و تردید | ترس و نگرانی افراطی درباره درست انجام ندادن کارهای روزمره مانند قفل نکردن درب‌ها یا خاموش نکردن اجاق گاز وجود دارد و باعث میشود بارها این امور را چک کنند. |
| وسواس جمع‌آوری و انباشت | نگرانی افراطی درباره دور انداختن وسایل وجود دارد؛ به همین دلیل وسایلی که اصلا نیاز ندارند را انبار می‌کنند. |
| وسواس فکری دینی و مذهبی | این نگرانی وجود دارد که اعمال یا افکاری مغیار با اصولی دینی و اخلاقی انجام شود. معمولا اعمال دینی را به طور مکرر انجام می‌دهند و دائما دعا می‌خوانند تا اضطراب‌شان کم شود. |
| وسواس سلامت | افکار، تصاویر ذهنی و نگرانی افراطی درباره بیماری و مشکلات جسمی وجود دارد که باعث میشود بارها نزد پزشک بروند و به طور مداوم علائم جسمی خود را بررسی کنند. |
اختلال وسواس فکری در کودکان
معمولا علائم اختلال ocd در دوره بلوغ ظاهر می‌شوند، اما برخی تحقیقات نشان داده‌اند وسواس فکری عملی ممکن است بین سن هشت تا ۱۲ سالگی بروز پیدا کند. در اغلب موارد کودکان، ویژگیهای مرتبط با OCD را همانند بزرگسالان تجربه می‌کنند. شروع این اختلال در اواخر دوره کودکی و اوایل دوره نوجوانی با نوسانات خلقی و تغییرات زیادی همراه است. معمولا اختلال وسواس او سی دی در اوایل دوره بلوغ، عملکرد تحصیلی، اجتماعی و خانوادگی نوجوانان را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد.
روش تشخیص اختلال ocd
این بیماری از طریق مراجعه به روانپزشک و بررسی افکار و رفتار بیمار تشخیص داده میشود. متخصص سلامت روان برای تشخیص اختلال وسواس فکری عملی از روشهای زیر کمک می‌گیرد:
- گرفتن شرح حال از بیمار درباره علائم، تاریخچه بیماری و عوامل تحریک‌کننده آن
- استفاده از پرسشنامه وسواس فکری (Y-BOCS) یا مقیاس وسواس کودکان (CY-BOCS)
- انجام آزمون هوش، شخصیت و کارکردهای شناختی
- بررسی علل جسمانی اختلال از طریق آزمایش خون یا تصویربرداری مغز
- مشاهده مستقیم رفتار وسواسی توسط متخصص یا خانواده
- بررسی سایر اختلالات روانشناختی مرتبط با ocd مانند افسردگی، اضطراب یا اختلالات خوردن
درمان وسواس فکری عملی
در حال حاضر، روشهای مختلفی برای درمان اختلال ocd وجود دارند. روانپزشک معمولا بر اساس شدت علائم و تاثیر آن‌ها بر کیفیت زندگی فرد، بهترین روش درمان وسواس فکری را انتخاب می‌کند. این روش‌ها شامل موارد زیر هستند:
۱- روان‌درمانی
درمان شناختی رفتاری (CBT) بهترین روش برای درمان قطعی وسواس فکری شدید است. در این روش، به بیمار کمک می‌کنند تا الگوهای رفتاری و فکری ناسالم خود را بشناسد و اصلاح کند.
۲- دارو درمانی
مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) بهترین داروی وسواس فکری هستند که به افزایش سطح سروتونین در مغز کمک می‌کنند. روانپزشک معمولا داروهای ضد افسردگی مانند فلوکستین، سیتالوپرام، فلووکسامین، پاروکستین و سرترالین را به عنوان اولین خط درمان دارویی برای افراد دارای علائم شدید وسواس فکری تجویز می‌کند.
۳- درمان مکمل و جایگزین
سایر روشهای درمانی که در کنار دارو درمانی می‌توانند به کاهش علائم اختلال او سی دی کمک کنند، شامل موارد زیر هستند:
- تکنیک‌های آرام‌بخش مانند مدیتیشن، یوگا و تمرینات تنفسی
- تغییر سبک زندگی همچون بهبود عادت خواب، تغذیه سالم و ورزش منظم
- شرکت در گروه‌های حمایتی و استفاده از تجربه دیگران
- مصرف مواد غذایی یا مکمل حاوی ویتامین B۶ زیر نظر متخصص
درمان وسواس فکری چقدر طول میکشد؟
اغلب متخصصان معتقدند درمان این اختلال زمان‌بر است و به عوامل مختلفی از جمله شدت علائم، نوع درمان، نحوه پاسخ بدن به درمان، وجود اختلالات روانشناختی دیگر مانند افسردگی یا اضطراب و پایبندی بیمار به درمان بستگی دارد. به طور کلی، می‌توان گفت درمان بیماری ocd در اغلب افراد بین سه تا ۶ ماه طول میکشد و ممکن است در برخی اشخاص به بیشتر از ۱۲ ماه برسد.
عوارض و خطرات وسواس فکری
اگر وسواس فکری درمان نشود، ممکن است عوارض و پیامدهای مختلفی برای فرد ایجاد کند که عبارت‌اند از:
- استرس و اضطراب شدید
- افسردگی
- اختلال در عملکرد روزانه
- مشکل در روابط فردی و اجتماعی
- تنش و اختلاف خانوادگی
- اجتناب از قرار گرفتن در موقعیت‌های اجتماعی و خانه‌نشینی
- آسیب جسمی مانند عفونت
- مشکل خواب
- تمایل افراد به مصرف الکل یا مواد مخدر
برای وسواس فکری چه بخوریم؟
تغذیه می‌تواند نقش مهمی در مدیریت علائم اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) داشته باشد، با این حال نباید جایگزین درمان‌های تخصصی شود. برخی از مواد غذایی که به بهبود وضعیت کلی افراد مبتلا به ocd کمک می‌کنند، شامل موارد زیر هستند:
- مواد غذایی حاوی ویتامین D مانند تخم مرغ، جگر گاو، پنیر، قارچ، شیر، جو دوسر، ماهی سالمون و قزل‌آلا
- مواد غذایی حاوی ویتامین B۱۲ مانند گوشت، تخم مرغ و لبنیات
- مواد غذایی حاوی روی مانند حبوبات، آجیل، دانه تخم کتان، غلات، شکلات تلخ، میوه و سبزیجات تازه
- مواد غذایی حاوی آنتی‌اکسیدان مانند توت فرنگی، بلوبری، گردو، کلم قرمز و تمشک
- اسیدهای چرب امگا۳ مانند ماهی‌های چرب، دانه چیا و دانه کتان
راهنمای مراجعه به پزشک
اختلال وسواس فکری عملی (OCD) یکی از اختلالات روانی پیچیده است که در صورت عدم درمان می‌تواند به شدت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. این اختلال باعث افکار و تصاویر ناخواسته و مکرری میشود که به صورت وسواسی در ذهن فرد جریان پیدا می‌کنند و منجر به بروز اضطراب شدید می‌شوند. از همین‌رو توصیه می‌کنند با مشاهده علائم اختلال او سی دی حتما به متخصص روان شناس خوب و متخصص روان پزشک خوب مراجعه کنید.
ما در این مقاله از مجله التیاما به طور مفصل توضیح دادیم ocd چیست و چگونه درمان میشود. اگر سوالات بیشتری درباره این بیماری دارید، شما می‌توانید به وب‌سایت التیاما سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله روانشناس آنلاین مشورت کنید. همچنین، التیاما این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری روانشناس از روانشناس مورد نظر خود نوبت بگیرید.
سوالات متداول
اختلال وسواس فکری عملی یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی است که افکار وسواسی و رفتارهای اجباری ایجاد می‌کند. فرد مبتلا به ocd با افکار ناخواسته و مزاحمی مواجه است که باعث اضطراب او میشود و برای کاهش اضطراب، رفتارهای تکراری و اجباری انجام می‌دهد.
در صورت عدم درمان به موقع این اختلال، ممکن است عوارضی همچون افزایش استرس، اضطراب، افسردگی، خستگی ناشی از انجام مکرر رفتارهای اجباری، آسیب جسمی، انزوا، اختلال در روابط خانوادگی و کاری ایجاد شوند و به طور کلی بر کیفیت زندگی فرد تاثیر منفی بگذارند.
علت دقیق بیماری ocd مشخص نیست. با این حال، برخی تحقیقات نشان می‌دهند، ترکیبی از عوامل ژنتیکی، بیولوژیکی و محیطی در بروز وسواس فکری عملی موثر هستند.
متخصصان سلامت روان معمولا برای درمان این اختلال از ترکیب روان‌درمانی و دارو درمانی استفاده می‌کنند.
داروهای ضد افسردگی همچون فلوکستین، سیتالوپرام، فلووکسامین، پاروکستین و سرترالین به عنوان داروی وسواس فکری عملی هم تجویز می‌شوند.
منابع: medicalnewstoday| webmd
