آلرژی غذایی واکنش سیستم ایمنی بدن است که بلافاصله پس از خوردن یک غذای خاص بروز میکند. حتی مقدار کمی از مواد غذایی عامل آلرژی میتواند علائمی مانند مشکلات گوارشی، کهیر و یا تورم مجاری هوایی را ایجاد کند. در بعضی از افراد، آلرژی غذایی میتواند باعث علائم شدید یا حتی یک واکنش تهدید کننده زندگی شود که به آنافیلاکسی معروف است. با التیاما همراه باشید.
آلرژی غذایی
آلرژی غذایی حدود ۶ تا ۸ درصد از کودکان زیر ۳ سال و تا ۳ درصد از بزرگسالان را تحت تأثیر قرار میدهد. در حالی که هیچ درمانی وجود ندارد، این حساسیت در برخی از کودکان با بزرگتر شدن به مرور زمان برطرف میشود. (درباره مسمومیت غذایی این مقاله را بخوانید.)
به راحتی می توان حساسیت غذایی را با یک واکنش بسیار رایج تر که به عنوان عدم تحمل مواد غذایی شناخته میشود اشتباه گرفت. با وجود این که بسیار آزار دهنده است، عدم تحمل غذا مشکل خیلی جدی نیست و سیستم ایمنی را درگیر نمیکند.
مطالعه بیشتر: برای شکم درد چی خوبه؟
علائم آلرژی و حساسیت
برای برخی از افراد، واکنش آلرژیک به یک ماده غذایی خاص ممکن است ناراحت کننده باشد اما شدید نیست.

برای افراد دیگر، این واکنش میتواند ترسناک و حتی تهدید کننده زندگی باشد. علائم آلرژی غذایی معمولاً پس از چند دقیقه تا دو ساعت پس از خوردن غذای مشکل ساز بروز میکند.
شایعترین علائم و نشانههای آلرژی غذایی شامل موارد زیر است:
- سوزن سوزن شدن یا خارش دهان
- کهیر، خارش یا اگزما
- تورم لب ها، صورت، زبان و گلو یا سایر قسمتهای بدن
- خس خس سینه، گرفتگی بینی یا مشکل در تنفس
- درد شکم، اسهال، حالت تهوع یا استفراغ
- سرگیجه، سبکی سر یا غش کردن
- آنافیلاکسی
در برخی افراد، آلرژی غذایی می تواند یک واکنش آلرژیک شدید به نام آنافیلاکسی را ایجاد کند. آنافیلاکسی میتواند باعث علائم و نشانههای تهدید کننده زندگی شود، از جمله:
- تنگی و سفت شدن راههای هوایی
- گلو متورم یا احساس وجود تودهای در گلو که تنفس را دشوار میکند
- شوک با افت شدید فشار خون
- نبض سریع
- سرگیجه، سبکی سر یا از بین رفتن هوشیاری
درمان اضطراری برای آنافیلاکسی بسیار مهم است. در صورت عدم درمان، آنافیلاکسی میتواند باعث اغما یا حتی مرگ شود.

چه زمانی به پزشک فوق تخصص ریه مراجعه کنید
اگر بلافاصله پس از خوردن غذا دچار علائم شدید، به پزشک یا متخصص آلرژی مراجعه کنید. حدالامکان، هنگام بروز واکنش آلرژیک به بهترین متخصص آلرژی مراجعه کنید. این کار به پزشک در تشخیص کمک میکند.
در صورت بروز علائم آنافیلاکسی به دنبال کمک اورژانسی باشید، علائمی مانند:
- انسداد راههای هوایی که تنفس را دشوار میکند
- شوک با افت شدید فشار خون
- نبض سریع
- سرگیجه یا سبکی سر
علت آلرژی (حساسیت) چیست؟
هنگامی که به مواد غذایی آلرژی دارید، سیستم ایمنی بدن به اشتباه یک غذای خاص یا ماده موجود در غذا را به عنوان چیزی مضر معرفی میکند. در نتیجه، سیستم ایمنی بدن سلولهایی را ترشح میکند که آنتی بادی به نام ایمونوگلوبولین E) IgE) را آزاد میکنند تا غذا یا ماده غذایی حاوی آلرژی (آلرژن) را خنثی کند.

دفعه بعد که حتی کمترین مقدار آن غذا را میخورید، آنتی بادی های IgE آن را حس میکنند و به سیستم ایمنی بدن سیگنال میدهند تا یک ماده شیمیایی به نام هیستامین و سایر مواد شیمیایی را وارد جریان خون کند. این مواد شیمیایی باعث علائم آلرژی میشوند.
در بزرگسالان، بیشتر آلرژیهای غذایی توسط پروتئینهای خاصی در موارد زیر ایجاد میشود:
- صدف مانند میگو، خرچنگ
- بادام زمینی
- آجیل درختی مانند گردو
- ماهی
در کودکان، آلرژیهای غذایی معمولاً توسط پروتئینهای موجود در مواد غذایی زیر ایجاد میشوند:
- بادام زمینی
- آجیل درختی
- تخم مرغ
- شیر گاو
- گندم
- سویا
بیشتر بدانید:رفلاکس معده کودکان چه علائمی دارد؟

سندرم آلرژی گرده مواد غذایی
همچنین به عنوان سندرم آلرژی خوراکی شناخته میشود، سندرم آلرژی غذایی به گرده بسیاری از افرادی که تب یونجه دارند را تحت تأثیر قرار میدهد. در این شرایط، برخی از میوهها و سبزیجات تازه یا آجیل و ادویه های ترشی جات میتوانند یک واکنش آلرژیک ایجاد کنند که باعث سوزن سوزن شدن یا خارش دهان میشود. در موارد جدی، واکنش منجر به تورم گلو یا حتی آنافیلاکسی میشود.

پروتئینهای موجود در بعضی از میوهها، سبزیجات، آجیل و ادویهجات باعث ایجاد واکنش میشوند زیرا آن ها مشابه پروتئینهای ایجاد کننده آلرژی هستند که در برخی از گردهها وجود دارد. این نمونهای از واکنش متقابل است.
هنگامی که غذاهایی را درست میکنید که باعث سندرم آلرژی گردهها میشوند، علائم شما شدیدتر خواهد بود.
در این جدول میوهها، سبزیجات، آجیل و ادویه هایی که میتواند باعث سندرم حساسیت به گرده مواد غذایی در افرادی شود که به گردههای مختلف حساسیت دارند را نشان میدهد.
در صورت حساسیت به |
گرده غان |
گرده ابروسیا |
گرده علف |
گرده برنجاسف |
همچنین ممکن است به این موارد نیز واکنش داشه باشید: |
بادام سیب زردآلو هویج کرفس گیلاس فندق هلو بادام زمینی گلابی آلو سیب زمینی خام سویا برخی گیاهان و ادویه های ترشی جات (انیسون، زیره، گشنیز، رازیانه، جعفری) |
موز خیار خربزه (طالبی هندوانه) کدو سبز |
خیار کیوی خربزه (طالبی و هندوانه) پرتقال بادام زمینی گوجه فرنگیها سیب زمینی سفید کدو سبز |
سیب فلفل دلمهای کلم بروکلی کلم هویج کرفس گل کلم سیر پیاز هلو برخی گیاهان و ادویه های ترشیجات (انیسون، فلفل سیاه، تخم زیره، گشنیز، رازیانه، خردل، جعفری) |
خوردن برخی از غذاها ممکن است باعث شود بعضی از افراد بلافاصله پس از شروع ورزش دچار خارش و سبکی سر شوند. موارد جدی حتی میتواند شامل کهیر یا آنافیلاکسی باشد. نخوردن چند ساعت قبل از ورزش و پرهیز از برخی از غذاها ممکن است به جلوگیری از بروز این مشکل کمک کند.
عدم تحمل غذا و سایر واکنشها
عدم تحمل غذا یا واکنش به ماده دیگری که خوردهاید ممکن است باعث همان علائم و نشانههایی شود که در آلرژی غذایی ظاهر میشود (مانند تهوع، استفراغ، گرفتگی و اسهال).
بسته به نوع عدم تحمل غذایی، ممکن است بتوانید مقادیر کمی از این غذاها را بدون واکنش بخورید. در مقابل، اگر حساسیت غذایی واقعی دارید، حتی مقدار کمی از مواد غذایی ممکن است واکنش آلرژیک ایجاد کند.
یکی از جنبههای دشوار در تشخیص عدم تحمل مواد غذایی این است که برخی افراد نه به خود غذا بلکه به یک مادهای که در تهیه غذا استفاده میشود، حساس هستند.

شرایط معمول که باعث ایجاد تشخیص اشتباه در آلرژی غذایی میشود عبارتند از:
• عدم وجود یک آنزیم لازم برای هضم کامل مواد غذایی. ممکن است مقادیر کافی از برخی از آنزیمهای مورد نیاز برای هضم بعضی غذاها را نداشته باشید. به عنوان مثال، مقدار ناکافی آنزیم لاکتاز، توانایی شما در هضم لاکتوز، قند اصلی محصولات شیر را کاهش میدهد. عدم تحمل لاکتوز میتواند باعث نفخ، گرفتگی، اسهال و گاز اضافی شود.
• مسمومیت غذایی. بعضی اوقات مسمومیت با مواد غذایی میتواند یک واکنش آلرژیک را تقلید کند. باکتریهای موجود در تن ماهی فاسد شده و سایر ماهیها می توانند سمی را ایجاد کنند که واکنشهای مضر را برانگیزد.
• حساسیت به مواد افزودنی غذایی. برخی از افراد بعد از خوردن مواد افزودنی غذایی خاص، دچار واکنشهای گوارشی و علائم دیگر میشوند. به عنوان مثال، سولفیتهایی که برای حفظ میوههای خشک، کنسرو و شراب استفاده میشوند میتوانند حملات آسم را در افراد حساس ایجاد کنند.
• مسمومیت هیستامین. برخی از ماهیها، مانند ماهی تن یا ماهی خال مخالی، که به درستی در یخچال نگه داری نشده اند و حاوی مقادیر زیادی باکتری هستند، ممکن است حاوی مقادیر زیادی هیستامین نیز باشند که باعث ایجاد علائم مشابه آلرژی غذایی میشوند. به جای واکنش آلرژیک، به سمیت هیستامین یا مسمومیت با اسکومبروئید معروف است.
• بیماری سلیاک. بیماری سلیاک که گاهی آلرژی گلوتن نامیده میشود، منجر به آنافیلاکسی نمیشود. مانند آلرژی غذایی، پاسخ سیستم ایمنی بدن را برمیانگیزد، اما این یک واکنش منحصر به فرد است که پیچیدهتر از یک حساسیت غذایی ساده میباشد.
این بیماری اختلال هضم مزمن با خوردن گلوتن، پروتئین موجود در نان، ماکارونی، کلوچه و بسیاری غذاهای دیگر حاوی گندم، جو یا چاودار ایجاد میشود.
اگر بیماری سلیاک دارید و غذاهای حاوی گلوتن را میخورید، واکنش ایمنی باعث آسیب به سطح روده کوچک شده و منجر به عدم توانایی در جذب برخی مواد مغذی میشود.

عوامل خطرساز آلرژی
عوامل خطر آلرژی غذایی شامل موارد زیر است:
• سابقه خانوادگی. در صورت وجود آسم، اگزما، کهیر یا حساسیتهایی مانند تب یونجه در خانواده شما، در معرض خطر آلرژیهای غذایی هستید.
• آلرژی های دیگر. اگر قبلاً به یک ماده غذایی حساسیت داشتید، ممکن است در معرض خطر ابتلا به حساسیت به مواد غذایی دیگر باشید. به همین ترتیب، اگر انواع دیگری از واکنشهای آلرژیک مانند تب یونجه یا اگزما را دارید، احتمال ابتلا به آلرژی غذایی بیشتر است.
• سن. آلرژیهای غذایی در کودکان بخصوص کودکان نوپا و نوزادان بیشتر دیده میشود. با بزرگتر شدن، سیستم گوارش تکامل یافته و بدن مواد غذایی یا اجزای غذایی عامل آلرژی را کمتر جذب میکند.
خوشبختانه، حساسیت به شیر، سویا، گندم و تخم مرغ در کودکان به مرور زمان برطرف میشود. معمولا حساسیتهای شدید و حساسیت به آجیل و صدف زمان بیشتری میبرد.
• آسم. آسم و آلرژی غذایی معمولاً با هم اتفاق میافتند. در صورت بروز، آلرژی غذایی و علائم آسم احتمالاً شدید هستند.
عواملی که ممکن است خطر ایجاد واکنش آنافیلاکسی را افزایش دهند عبارتند از:
- داشتن سابقه آسم
- نوجوانان یا افراد جوانتر
- تأخیر در استفاده از اپی نفرین برای درمان علائم آلرژی غذایی
- نداشتن کهیر یا سایر علائم پوستی

عوارض حساسیت
عوارض آلرژی غذایی میتواند شامل موارد زیر باشد:
- آنافیلاکسی. یک واکنش آلرژیک تهدید کننده زندگی
- درماتیت آتوپیک (اگزما). آلرژی غذایی ممکن است باعث ایجاد واکنش پوستی مانند اگزما شود.
پیشگیری از آلرژی یا حساسیت
شروع مصرف زودهنگام محصولات بادام زمینی با خطر کمتری از آلرژی بادام زمینی همراه بوده است. قبل از شروع مصرف غذاهای حساسیتزا برای فرزندان، در مورد بهترین زمان مصرف آنها با پزشک صحبت کنید.
اما هنگامی که حساسیت غذایی از قبل ایجاد شده است، بهترین راه برای جلوگیری از واکنش آلرژیک، شناختن و پرهیز از غذاهایی است که باعث علائم و نشانهها میشوند. برای برخی از افراد، این پرهیز مشکل خاصی نیست ولی برخی دیگر آن را بسیار سخت میدانند.
مشاهده بیشتر : لیست متخصص گوارش

همچنین، برخی از مواد غذایی هستند (وقتی که به عنوان مواد تشکیل دهنده غذا استفاده میشوند) که ممکن است متوجه آن نشوید. این امر به ویژه در رستورانها و سایر مکانهای اجتماعی صادق است.
اگر میدانید آلرژی غذایی دارید، این مراحل را دنبال کنید:
- در خوردن و نوشیدن دقت کنید. حتما برچسبهای مواد غذایی را با دقت بخوانید.
- اگر قبلاً واکنش شدیدی داشته اید، یک دستبند یا گردنبند هشداردهنده پزشکی بپوشید تا در صورت بروز واکنش و عدم توانایی صحبت به دیگران این امکان را بدهید تا بفهمند شما آلرژی غذایی دارید.
- در مورد استفاده از اپی نفرین اورژانسی با پزشک خود صحبت کنید. اگر در معرض واکنش شدید آلرژیک هستید، شاید بهتر باشد اپی نفرین اتواینجکتور به همرا داشته باشید.
- در رستورانها مراقب باشید. مطمئن باشید سرآشپز میداند شما نمیتوانید غذایی را که به آن حساسیت دارید بخورید. باید کاملاً مطمئن شوید وعده غذایی که سفارش میدهید حاوی آن ماده غذایی نباشد. همچنین، اطمینان حاصل کنید که مواد غذایی روی سطوح یا قابلمههایی که حاوی ماده حساسیتزا هست، تهیه نشده است.
در گفتن نیازهای خود درنگ نکنید. اعضای کارکنان رستوران معمولاً وقتی درخواست شما را درک کنند، از کمک کردن خوشحال میشوند. - قبل از ترک منزل میان وعدههایی را تهیه کنید. در صورت لزوم، هنگام مسافرت یا تجربیات مشابه، از غذاهای بستهبندی شده که فاقد ماده حساسیت زا هستند استفاده کنید. اگر در یک مهمانی شما یا فرزندتان نمیتوانید کیک یا دسر را بخورید، غذای مخصوص خودتان را همراه داشته باشید تا در مهمانی اوقات خوبی را تجربه کنید.
اگر فرزند شما حساسیت غذایی دارد، برای اطمینان از امنیت او این اقدامات را انجام دهید:
- به افراد نزدیک اطلاع دهید که فرزندتان حساسیت غذایی دارد. با ارائه دهندگان مراقبت از کودک، پرسنل مدرسه، والدین دوستان فرزندتان و سایر بزرگسالانی که مرتباً با فرزند شما تعامل دارند صحبت کنید. تأکید کنید که یک واکنش آلرژیک می تواند بسیار خطرناک باشد و نیاز به اقدام فوری دارد. اطمینان حاصل کنید که در صورت بروز واکنش کودک شما فوراً درخواست کمک میکند.
- علائم آلرژی غذایی را توضیح دهید. به بزرگسالانی که وقت خود را با فرزندتان میگذرانید آموزش دهید که چگونه علائم و نشانههای یک واکنش آلرژیک را تشخیص دهند.
- یک برنامه عملی بنویسید. برنامه شما باید نحوه مراقبت از فرزندتان را هنگام واکنش آلرژیک به غذا توصیف کند. یک نسخه از برنامه را به پرستار مدرسه و سایر کسانی که از فرزندتان مراقبت میکنند، تهیه کنید.

• از کودک خود بخواهید که دستبند یا گردنبند هشدار پزشکی داشته باشد. این هشدار علائم آلرژی را ذکر کرده و توضیح میدهد که افراد چگونه میتوانند در مواقع اضطراری کمکهای اولیه ارائه دهند.
تشخیص آلرژی (حساسیت)
هیچ آزمایش کاملی برای تأیید یا رد آلرژی غذایی وجود ندارد. قبل از تشخیص، پزشک تعدادی از عوامل را در نظر میگیرد. این عوامل عبارتند از:
• علائم فرد. تاریخچه مفصلی از علائم خود را به پزشک بگویید؛ اینکه فکر می کنید کدام غذاها و چه مقداراز آنها باعث ایجاد مشکلاتی میشوند.
• سابقه آلرژی خانوادگی. همچنین در مورد هر نوع حساسیتی که در اعضای خانواده خود دارید به پزشک اطلاع دهید.
• معاینه جسمی. یک معاینه دقیق اغلب میتواند سایر مشکلات پزشکی را شناسایی یا رد کند.
• آزمایش پوست. آزمایش خراش پوستی میتواند واکنش فرد را نسبت به یک ماده غذایی خاص مشخص کند. در این آزمایش مقدار کمی از مواد غذایی مشکوک روی پوست ساعد یا پشت قرار میگیرد. سپس پزشک یا متخصص بهداشتی دیگر پوست را با سوزن خراش میدهد تا مقدار کمی از این ماده در زیر سطح پوست وارد شود.
اگر به ماده خاصی که آزمایش میشود حساسیت دارید، یک برآمدگی یا واکنشی ایجاد میشود. به خاطر داشته باشید واکنش مثبت به این آزمایش به تنهایی برای تأیید آلرژی غذایی کافی نیست.
• آزمایش خون. آزمایش خون میتواند با اندازه گیری آنتی بادی مربوط به آلرژی موسوم به ایمونوگلوبولین E) IgE) پاسخ سیستم ایمنی بدن به غذاهای خاص را اندازه گیری کند.
برای این آزمایش، نمونه خون گرفته شده در مطب پزشک به آزمایشگاه پزشکی فرستاده میشود، در آنجا میتوان غذاهای مختلفی را آزمایش کرد.
• رژیم حذف. ممکن است از شما خواسته شود از مصرف غذاهای مشکوک برای یک یا دو هفته خودداری کنید و سپس مواد غذایی را یک به یک به رژیم غذایی خود اضافه کنید. این فرایند میتواند به پیوند علائم با غذاهای خاص کمک کند. با این حال، رژیمهای حذف تشخیص قطعی نمیدهند.

با رژیم حذف نمیتوان آلرژی غذایی را از حساسیت غذایی تمییز داد. همچنین اگر در گذشته به یک ماده غذایی حساسیت شدید داشته اید، ممکن است رژیم حذف عاری از خطر نباشد.
• چالش غذای خوراکی. در طی این آزمایش که در مطب پزشک انجام میشود، مقدار کم اما فزایندهای از مواد غذایی مشکوک به فرد داده میشود. اگر در طی این آزمایش واکنشی وجود نداشته باشد، ممکن است مجدداً این ماده غذایی در رژیم غذایی فرد گنجانده شود.
درمان آلرژی یا حساسیت
تنها راه جلوگیری از واکنش آلرژیک، اجتناب از غذاهایی است که باعث علائم و نشانهها میشود. اما با وجود بهترین تلاش، ممکن است با یک ماده غذایی که باعث واکنش میشود برخورد کنید.
آنتی هیستامینهای بدون نسخه یا تجویز شده در کاهش علائم یک واکنش آلرژیک جزئی کمک کننده هستند. این داروها را میتوان بعد از قرار گرفتن در معرض مواد غذایی حساسیت زا برای تسکین خارش یا کهیر مصرف کرد. با این حال، آنتی هیستامینها نمیتوانند یک واکنش آلرژیک شدید را درمان کنند.

در مورد یک واکنش آلرژیک شدید، ممکن است فرد نیاز به تزریق فوری اپی نفرین و مراجعه به اورژانس داشته باشد. بسیاری از مبتلایان به آلرژی، اپی نفرین اتواینجکتور دارند (Adrenaclick ، EpiPen). این وسیله یک سرنگ ترکیبی با سوزن پنهان است که با فشار دادن بر روی ران، یک دوز دارو را تزریق میکند.
اگر پزشک معالج اپی نفرین اتوانجکتور تجویز کرده است:
• مطمئن باشید که نحوه استفاده از آن را میدانید. همچنین، اطمینان حاصل کنید که افراد نزدیک به شما نحوه استفاده از دارو را میدانند (اگر در مواقع اضطراری آنافیلاکتیک همراه تان باشند، میتوانند جان شما را نجات دهند.)
• همیشه همراه خود داشته باشید. ایده خوبی ایست که یک اتواینجکتور اضافی در اتوموبیل یا روی میز کارتان داشته باشید.
• حتماً اپی نفرین را قبل از تاریخ انقضا جایگزین کنید در غیر این صورت ممکن است به درستی کار نکند.
درمانهای تجربی حساسیت
در حالی که تحقیقات مداوم برای یافتن روشهای درمانی بهتر برای کاهش علائم آلرژی غذایی و جلوگیری از حملات آن وجود دارد، هیچ درمانی اثبات نشده که بتواند علائم را از بین ببرد یا به طور کامل برطرف کند.
درمانهایی که مورد مطالعه قرار میگیرند عبارتند از:
• ایمونوتراپی خوراکی. محققان در حال استفاده از ایمونوتراپی خوراکی به عنوان درمانی برای آلرژی غذایی بوده اند. دوزهای کوچکی از مواد غذایی که به آنها حساسیت دارید بلعیده یا در زیر زبان فرد قرار میگیرد (زیر زبانی). دوز مواد غذایی محرک آلرژی به تدریج افزایش مییابد.
حتی در افرادی که به آلرژی بادام زمینی، تخم مرغ و شیر حساس هستند، نتایج امیدوار کننده به نظر میرسد.
• شروع زودهنگام مصرف. در گذشته به طور کلی توصیه میشد که کودکان از غذاهای آلرژی زا دوری کنند تا احتمال ابتلا به آلرژی کاهش یابد. اما در یک مطالعه جدید، نوزادان پرخطر، مانند آنهایی که درماتیت آتوپیک یا حساسیت به تخم مرغ یا هر دو دارند، برای مصرف یا پرهیز محصولات بادام زمینی از ۴ تا ۱۱ ماهگی تا ۵ سالگی انتخاب شدند.
محققان دریافتند که کودکان پرخطر که مرتباً پروتئین بادام زمینی، مانند کره بادام زمینی یا میان وعدههایی با طعم بادام زمینی مصرف میکنند، احتمال ابتلا به آلرژی بادام زمینی در آن ها ۷۰ تا ۸۶ درصد کمتر است.
مشاهده بیشتر : لیست پزشک تغذیه

سخن نهایی
با آلرژی غذایی و انواع آن آشنا شدید. در همین راستا، برای درمان یا کسب اطلاعات بیشتر از آن، میتوانید در التیاما از پزشکان فوق تخصص آسم و آلرژی یا لیست متخصص ریه نوبت بگیرید و با آنها مشاوره داشته باشید.
منبع: Mayoclinic