hgb (هموگلوبین) در آزمایش خون نشانه چیست و میزان نرمال آن چه قدر است؟

هموگلوبین (hgb) یکی از مهم‌ترین فاکتورهایی است که پزشکان سطح آن را در خون اندازه‌گیری می‌کنند. با بررسی میزان hgb در آزمایش خون می‌توان وضعیت سلامتی را بررسی کرد و بیماری‌های خونی از جمله کم‌خونی را تشخیص داد.

هموگلوبین پروتئینی است که توسط مغز استخوان تولید شده و در گلبول‌های قرمز خون ذخیره می‌شود. این پروتئین به گلبول‌های قرمز خون کمک می‌کند که اکسیژن را از ریه‌ها به سراسر بدن انتقال دهند و دی‌اکسید کربن را به ریه‌ها برگردانند. علاوه بر این، رنگ گلبول‌های قرمز خون به هموگلوبین موجود در آن‌ها مربوط می‌شود.

اگر میزان هموگلوبین در آزمایش خون به صورت غیر عادی کم یا زیاد باشد، علائمی مثل خستگی، تنگی نفس، سردرد، سرگیجه و… را تجربه می‌کنید. در این مقاله از مجله سلامت التیاما با هر آنچه که لازم است درباره هموگلوبین خون و دلایل کاهش یا افزایش آن بدانید، آشنا می‌شوید. ما را تا انتهای این مطلب همراهی کنید.

چرا hgb در آزمایش خون اندازه‌گیری می‌شود؟

آزمایش هموگلوبین ممکن است به عنوان بخشی از آزمایش شمارش کامل خون انجام شود. در آزمایش CBC، سایر مولفه‌های مهم خون از جمله گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها هم اندازه‌گیری می‌شوند. غیر عادی بودن هر یک از این سلول‌ها، نشانه ابتلا به بیماری‌ها یا ناهنجاری‌های خونی است.

دکتر داخلی، متخصص خون یا سایر پزشکان ممکن است آزمایش hgb را به دلایل مختلفی توصیه کنند. در ادامه به تعدادی از این دلایل اشاره می‌کنیم:

• یکی از بستگان نزدیک شما به اختلالات خونی مثل کم‌خونی داسی شکل مبتلا است.
• دچار عفونت شده‌اید.
• از طریق رژیم غذایی خود آهن، فولات (ویتامین B9) یا ویتامین B12 کافی دریافت نمی‌کنید.
• پس از جراحی یا مصدومیت، خون زیادی را از دست داده‌اید.
• باردار هستید.
• از بیماری خاصی رنج می‌برید که می‌تواند روی سطح hgb در آزمایش خون تاثیر بگذارد.

انجام آزمایش هموگلوبین لزوما به ناشتا بودن نیاز ندارد. البته اگر هدف پزشک این باشد که به طور هم‌زمان سایر فاکتورهای خونی را هم مورد ارزیابی قرار دهد، احتمال دارد از شما بخواهد برای انجام آزمایش ناشتا باشید. در این صورت باید به مدت ۱۲ ساعت از خوردن غذا و نوشیدن مایعات حاوی کالری بپرهیزید. با این حال، لازم است مقدار زیادی آب بنوشید.

هموگلوبین نرمال چند است؟

سن و جنسیت روی میزان hgb در آزمایش خون تاثیر می‌گذارد. جدول زیر محدوده هموگلوبین نرمال را در افراد سالم نشان می‌دهد:

دسته‌بندی	مقدار هموگلوبین (گرم در دسی‌لیتر)
کودکان	۹/۵ تا ۱۵/۵
مردان	۱۴ تا ۱۸۱
زنان غیر باردار	۱۲ تا ۱۶
زنان باردار	سه ماهه اول: ۱۱/۵ تا ۱۴سه ماهه دوم: ۱۰ تا ۱۵سه ماهه سوم: ۹/۵ تا ۱۵

معمولا برای مردان هموگلوبین کمتر از ۱۴ گرم در دسی‌لیتر و برای زنان غیر باردار هموگلوبین کمتر از ۱۲ گرم در دسی‌لیتر «پایین» در نظر گرفته می‌شود. این مقادیر ممکن است با توجه به شرایط فرد تغییر کند. همچنین بسته به آزمایشگاه می‌تواند متفاوت باشد. سطح هموگلوبین در کودکان به‌خصوص شیرخواران کمتر از ۶ ماه با توجه به سن تفسیر می‌شود.

بیشتر بدانید: LDH در آزمایش خون چیست؟

علائم کمبود هموگلوبین

از کاهش hgb در آزمایش خون به عنوان کم‌خونی یاد می‌شود؛ به این معنی که فرد گلبول قرمز کافی در بدن خود ندارد. در صورت ابتلا به کم‌خونی، تعداد گلبول‌های قرمز خون و سطح هماتوکریت هم پایین است. هماتوکریت حجم گلبول‌های قرمز خون را نسبت به سایر ترکیبات تشکیل‌دهنده خون می‌سنجد.

کم‌خونی به دلایل مختلفی رخ می‌دهد و به همین دلیل با علائم مختلفی همراه است. از علائم شایع این عارضه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خستگی
• رنگ‌پریدگی
• تنگی نفس
• ضربان قلب غیر عادی یا سریع
• درد قفسه سینه
• سرد بودن دست‌ها یا پاها و ورم کردن آن‌ها
• سردرد
• مشکل در انجام فعالیت بدنی

پایین بودن سطح هموگلوبین باعث می‌شود اکسیژن‌رسانی به عضلات و اندام‌های حیاتی کاهش یابد. در نتیجه، فرد دچار خستگی یا کمبود انرژی می‌شود.

دلایل پایین بودن hgb در آزمایش خون

هر بیماری یا مشکلی که روی توانایی بدن برای تولید گلبول‌های قرمز تاثیر بگذارد یا تعداد این سلول‌ها را در جریان خون کاهش دهد، می‌تواند از دلایل پایین بودن hb در آزمایش خون باشد. شایع‌ترین دلایل کاهش سطح hb در آزمایش خون عبارت‌اند از:

• کمبود آهن در رژیم غذایی: در این شرایط، تولید هموگلوبین در مغز استخوان به سختی انجام می‌شود.
• کمبود فولات یا ویتامین B12: این موضوع می‌تواند به کاهش تولید گلبول‌های قرمز در بدن منجر شود.
• از دست دادن حجم قابل‌توجهی خون: این اتفاق ممکن است پس از جراحی یا مصدومیت جدی رخ دهد.
• خونریزی داخلی: این عارضه به دلیل زخم معده، سرطان معده یا روده بزرگ و سایر جراحت‌های داخلی اتفاق می‌افتد.
• کم‌خونی داسی شکل: یک بیماری ژنتیکی است که باعث می‌شود گلبول‌های قرمز تغییر شکل بدهند و به همین دلیل قادر به حمل هموگلوبین کافی نباشند.
• کم‌کاری غده تیروئید: در افراد مبتلا به این بیماری، غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نمی‌کند.
• اسپلنومگالی (بزرگ شدن طحال): این عارضه به دلیل عفونت، مشکلات کبدی یا سرطان رخ می‌دهد.
• بیماری‌های مغز استخوان: برای مثال، لوسمی که یک نوع سرطان است، جلوی تولید گلبول‌های قرمز را در مغز استخوان می‌گیرد.
• بیماری مزمن کلیوی: در این بیماری، کلیه عملکرد مطلوبی ندارد. در نتیجه، هورمون اریتروپویتین به اندازه کافی تولید نمی‌شود. این هورمون محرک تولید گلبول قرمز در مغز استخوان است.

عوامل زیر هم ممکن است در بعضی از افراد به کاهش hgb در آزمایش خون منجر شوند:

• اهدای بیش از حد خون
• شرایطی که باعث خونریزی مزمن می‌شوند (از جمله فیبروئید رحم و خونریزی شدید قاعدگی)
• سوء مصرف الکل
• بیماری‌های مزمن از جمله بیماری خود ایمنی یا سرطان

بیشتر بدانید: ESR در آزمایش خون

علائم افزایش هموگلوبین خون

از بالا بودن hgb در آزمایش خون به عنوان پلی‌سیتمی یاد می‌شود. این موضوع به معنی افزایش تعداد گلبول‌های قرمز خون است. پلی‌سیتمی ورا یک نوع سرطان خون است که در آن مغز استخوان بیش از حد گلبول قرمز تولید می‌کند.

در پلی‌سیتمی، علاوه بر هموگلوبین، آزمایش خون نشان می‌دهد که تعداد گلبول‌های قرمز و سطح هماتوکریت هم افزایش یافته است. نشانه‌های رایج هموگلوبین بالا عبارت‌اند از:

• خارش
• سردرد
• سرگیجه
• خونریزی یا کبودی
• تعریق بیش از حد
• تورم دردناک مفاصل
• کاهش وزن غیر عادی
• زرد شدن پوست یا چشم‌ها (یرقان)
• احساس خستگی
• ایجاد لکه‌های قرمز یا بنفش روی پوست

دلایل بالا بودن hgb در آزمایش خون

بدن گاهی‌اوقات در پاسخ به کمبود اکسیژن شروع به ذخیره کردن هموگلوبین در گلبول‌های قرمز می‌کند که این موضوع سطح hgb را در خون بالا می‌برد. عوامل زیر در کمبود اکسیژن و در نتیجه افزایش سطح هموگلوبین در آزمایش خون نقش دارند:

• زندگی کردن در ارتفاع بالا: در این محیط‌ها از جمله نواحی کوهستانی، اکسیژن زیادی در هوا وجود ندارد.
• دخانیات: سیگار و سایر محصولات حاوی تنباکو باعث کاهش سطح اکسیژن می‌شوند.
• بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD): این بیماری با التهاب ریه‌ها همراه است و از ورود هوا به داخل آن‌ها جلوگیری می‌کند.
• بیماری‌های قلبی یا ریوی: این بیماری‌ها روی تنفس، توانایی ریه‌ها برای انتقال اکسیژن به جریان خون یا توانایی قلب برای پمپاژ خون تاثیر می‌گذارند.
• مصرف غیر ضروری اریتروپویتین: برای مثال، ممکن است این اتفاق برای افزایش عملکرد فیزیکی بدن رخ دهد.

از سایر دلایل بالا بودن hb در آزمایش خون می‌توان موارد زیر را نام برد:

• کم‌آبی شدید
• سرطان کبد یا کلیه

بیشتر بدانید: آزمایش ptt

کلام پایانی

آزمایش هموگلوبین یک ابزار کلیدی برای ارزیابی وضعیت سلامتی است. چرا که به تشخیص کم‌خونی و سایر اختلالات مرتبط با خون کمک می‌کند. اگر در مورد تفسیر نتیجه hgb در آزمایش خون به راهنمایی نیاز دارید، به پزشک عمومی یا دکتر داخلی مراجعه کنید. پزشک نتیجه تست را بررسی می‌کند و در صورت لزوم، شما را به سایر متخصصان از جمله متخصص خون ارجاع می‌دهد.

برای مشورت با بهترین پزشکان می‌توانید به وب‌سایت التیاما سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله دکتر انکولوژی انلاین مشاوره داشته باشید و یا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر انکولوژی از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید.

سوالات متداول

منبع: healthline