اختلال شخصیت نمایشی چیست و چگونه باید با آن مقابله کرد؟

آیا تا به حال با افرادی برخورد داشته‌اید که دوست دارند در مرکز توجه باشند و حاضر هستند تا به هر قیمتی به این هدف برسند؟ افرادی که خود را به شکل‌های عجیب و غریب آراسته می‌کنند یا دوست دارند با بقیه متفاوت باشند، لحن صدای خود را هنگام صحبت، به‌ویژه با جنس مخالف عوض کرده و رفتاری مصنوعی و دور از شخصیت اصلی‌‌ خود نشان می‌دهند. این موارد، برخی از نشانه‌های افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک هستند. 

اختلال شخصیت یکی از پیچیده‌ترین و چالش‌برانگیزترین مباحث روانشناختی به‌شمار می‌آید که تاثیرات عمیقی بر روابط بین فردی و عملکرد روزمره فرد می‌گذارد. شخصیت نمایشی که یکی از انواع این نوع اختلال محسوب می‌شود، با رفتارهای نمایشی، جلب توجه مداوم و هیجانات اغراق‌آمیز همراه است. 

بررسی اختلال شخصیت نمایشی از این جهت اهمیت دارد که درک صحیح از علل، ویژگی‌ها و روش‌های درمانی آن می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا و کاهش اثرات منفی این اختلال در جامعه کمک کند. از همین‌رو در مقاله پیش‌رو از مجله سلامت التیاما تلاش می‌کنیم تا با نگاهی جامع به تعریف، بررسی علائم و راه‌کارهای درمانی مرتبط با شخصیت نمایشی بپردازیم. همراه ما باشید.

اختلال شخصیت نمایشی چیست؟

شخصیت نمایشی یکی از انواع اختلالات روانی است که در دسته اختلالات شخصیت گروه B (اختلالات ضد اجتماعی، مرزی و خودشیفته) جای می‌گیرد. افراد مبتلا به این اختلال معمولا الگوهایی از رفتارهای هیجانی و همراه با جلب توجه شدید دارند. 

این افراد در موقعیت‌های مختلف به دنبال تایید و توجه دیگران هستند و اغلب واکنش عاطفی بیش از حد و اغواکننده از خود نشان می‌دهند. در واقع، اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک (Histrionic Personality Disorder) با رفتار سطحی و غیر واقعی مشخص می‌شود و فرد مبتلا به آن تمایل دارد موقعیت خود را بیش از حد نشان دهد. این اختلال معمولا از اوایل بزرگسالی که شخصیت در حال شکل‌گیری است، شروع می‌شود و در موقعیت‌های مختلف بروز پیدا می‌کند.

بیشتر بدانید: اسکیزوتایپال چیست؟

ویژگی افراد دارای شخصیت نمایشی

مهم‌ترین ویژگی افراد مبتلا به اختلال هیستریونیک، این است که وقتی در مرکز توجه نباشند، احساس ناراحتی می‌کنند. این افراد معمولا در موقعیت‌های اجتماعی و شغلی، خود محور هستند و از نظر جنسی به صورت اغواکننده عمل می‌کنند. شاید رفتارهای نمایشی این افراد در برخورد اول کمی جذاب به نظر برسد، اما با ابراز بیش از حد احساسات خود و به نمایش گذاشتن آن‌ها وجب ناراحتی یا شرمندگی اطرافیان‌شان می‌شوند. 

از دیگر ویژگی‌های اختلال شخصیت نمایشی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• علایق و موضوع حرف‌هایشان متمرکز بر خودشان است.
• سبک لباس پوشیدن، آرایش صورت و مدل موهایشان طوری است که موجب جلب توجه شود.
• این افراد روابط‌‌شان را از آن چیزی که هست، صمیمی‌تر نشان می‌دهند.
• احساسات‌شان معمولا به سرعت تغییر می‌کند.
• هنگام صحبت کردن به جزئیات توجه نمی‌کنند.

بیشتر بدانید : اختلال سلوک

علائم شخصیت نمایشی در زنان و مردان

در اغلب موارد، افراد مبتلا به این اختلال از مهارت‌های اجتماعی خوبی برخوردار هستند، اما از مهارت خود برای تحت تاثیر قرار دادن دیگران و جلب توجه‌شان استفاده می‌کنند. اختلال هیستریونیک اگر شدید باشد، همچون اختلال پرخوری می‌تواند زندگی روزمره فرد و روابطش را با مشکلات زیادی مواجه کند. 

از مهم‌ترین علائم شخصیت نمایشی در مردان و زنان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• همیشه به دنبال گرفتن تایید از دیگران هستند.
• معمولا ظاهر و رفتار اغواکننده دارند.
• خود محور هستند و اگر در مرکز توجه نباشند، ناراحت می‌شوند.
• پیروی از جزئیات برای آن‌ها دشوار است.
• نسبت به انتقاد و عدم دریافت تایید حساس هستند.
• به سرعت دچار تغییر احساسات می‌شوند.
• معمولا قبل از انجام کارها به درستی درباره عواقب آن فکر نمی‌کنند.
• می‌توانند برای هفته‌ها افسرده و غمگین باشند و ناگهان شاد و پر انگیزه شوند. (مشابه دوره شیدایی و افسردگی اختلال دوقطبی)
• از روزمرگی به راحتی خسته می‌شوند و معمولا وقتی کاری را آغاز می‌کنند، نمی‌توانند آن را به پایان برسانند.
• رفتارشان شبیه به بازیگران تئاتر بوده و در همه‌ چیز از صحبت‌های صمیمی تا نشان دادن احساسات خود اغراق می‌کنند.
• تلقین‌پذیر هستند و سریعا تحت تاثیر افراد و شرایط مختلف قرار می‌گیرند.
• بیش از حد روی ظاهر خود حساس هستند تا جایی که نسبت به زیبایی آن وسواس فکری پیدا کرده و به عمل‌های جراحی متعدد یا آرایش‌های سنگین روی می‌آورند.
• معمولا با خنده‌ها یا صدای نامتعارف سعی در جلب توجه دیگران دارند.
• حاضر هستند برای جلب توجه دیگران، اقدام به تهدید یا خودکشی کنند.

چه چیز باعث ابتلا به اختلال شخصیت نمایشی می‌شود؟

هنوز علت دقیق ابتلا به این اختلال مانند اختلال تیک عصبی مشخص نیست. روانشناسان معتقدند، اختلال شخصیت نمایشی می‌تواند همچون اختلال پارانوئید تحت تاثیر عوامل ژنتیکی، سابقه ابتلای یکی از اعضای نزدیک خانواده مانند مادر یا پدر به آن، محیطی که فرد در آن زندگی کرده و وقایعی که در زندگی‌اش رخ داده‌اند، بروز پیدا کند. اگر کنجکاو شده‌اید بدانید پارانوئید چیست، می‌توانید مقاله مرتبط با آن را در التیاما مطالعه کنید.

بیشتر بدانید: هیستریک چیست؟

دیگر عواملی که ممکن است خطر ابتلا به به شخصیت نمایشی را افزایش دهند، شامل موارد زیر هستند.

• فقدان یکی از والدین در کودکی
• تنبیه شدید کودک
• رفتار والدین در کودکی (مانند تشویق و توجه به کودک تنها زمانی که کار خوبی انجام می‌دهد و تنبیه شدید او در صورت انجام رفتاری ساده مانند شکستن لیوان)
• ترومای دوران کودکی
• مورد آزار کلامی قرار گرفتن کودک
• طلاق و جدایی والدین و سردرگمی کودک از این موضوع
• رفتار غیرقابل پیش‌بینی، انتظارات بیش از حد از کودک برای کامل بودن و دمدمی مزاج بودن والدین

انواع اختلال شخصیت نمایشی

این اختلال همچون اختلال سایکوتیک در سنین مختلف و در افراد متفاوت به شکل‌های گوناگونی خود را نشان می‌دهد. در ادامه شما را با انواع شخصیت نمایشی آشنا می‌کنیم، همچنین اگر کنجکاوید بدانید اختلال سایکو چیست، می‌توانید مقاله مرتبط با آن را در التیاما بخوانید.

شخصیت نمایشی کودکانه

مشخص‌ترین بارزه این نوع از اختلال شخصیت نمایشی، وابستگی شدید به دیگران و بروز رفتارهای اغراق‌آمیز مانند غش کردن برای جلب توجه است. هرچه بلوغ روانی فرد کمتر باشد در صورت مشاهده مخالفت یا عدم تایید، این نوع رفتارهای کودکانه در او نیز بیشتر می‌شود. عشق‌های شدید و آتشین، احساس سرزنش مداوم، عدم پایداری احساسات، شدت زیاد بالا و پایین شدن آن‌ها یا تغییر نظرشان در کسری از ثانیه درباره دیگران، همگی از نشانه‌های این اختلال روانی هستند.

شخصیت نمایشی همواره موفق

چاپلوسی و تایید تمامی نظرات دیگران، مشخص‌ترین بارزه این دسته از افراد است. آن‌ها می‌خواهند دیگران دوست‌شان داشته باشند و به هر قیمتی حاضر هستند به این هدف برسند. شاید حتی برای این منظور رفتارهای اغراق‌آمیز مانند دادن هدایای گران‌قیمت و بیش از توان مالیشان از آن‌ها سر بزند. بهتر است بدانید افراد در این نوع از اختلال روانی همواره با دیگران موافق هستند و خشم یا عصبانیت خود را زیر نقابی از مهربانی پنهان می‌کنند، اما از درون احساس دیگری دارند.

شخصیت نمایشی همیشه شاداب

شاید در نگاه اول این دسته از افراد، بسیار خونگرم، صمیمی، اجتماعی و بسیار مثبت‌نگر به نظر برسند، اما در باطن شرایط روحی آن‌ها به شدت وخیم بوده و اغلب برای جلب توجه دیگران و نگه داشتن احساس شادابی خود تحت اضطراب شدید هستند. گاهی دیده شده این افراد برای کنترل احساس سرزندگی خود از مواد مخدر استفاده می‌کنند. افراد مبتلا به این نوع اختلال شخصیت نمایشی اغلب در روزهای اولیه آشنایی بسیار با انگیزه به نظر می‌رسند، اما مدتی بعد بدون دلیل از همه‌ چیز دوری می‌کنند یا دچار پریشانی عاطفی می‌شوند.

عشق در شخصیت نمایشی چگونه است؟

عشق و روابط عاطفی در افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی پیچیده و پر از چالش است. این افراد به دلیل نیاز شدید به جلب توجه و تایید دیگران، رفتارها و دیدگاه‌های متفاوتی دارند که اغلب بر روابط عاشقانه آن‌ها تاثیر می‌گذارد. 

فرد مبتلا به اختلال هیستریونیک معمولا رفتارهای نمایشی و اغراق‌آمیز از خود نشان می‌دهد تا مطمئن شود همسرش همچنان به او علاقه دارد. یکی دیگر از مشکلاتی که ممکن است در روابط عاطفی افراد مبتلا به شخصیت نمایشی پیش بیاید، تمایل آن‌ها به خیانت در زناشویی به دلیل نیاز شدید به توجه و تحسین است. 

این افراد گاهی به دنبال گرفتن تایید از فردی خارج از روابط زناشویی خود هستند و در این حین ممکن است دچار تصمیمات ناپخته و رفتارهای غیر اخلاقی شوند.

عوارض اختلال شخصیت نمایشی

این اختلال در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع، می‌تواند منجر به مشکلاتی بزرگ یا ابتلا به سایر بیماری‌های روانی و در مواردی خودکشی شود. 

مهم‌ترین عوارض ابتلا به شخصیت نمایشی عبارت‌اند از:

• افسردگی شدید
• اختلال در روابط جنسی، عاطفی و زناشویی
• عدم توانایی در انجام کارهای روتین روزانه و زندگی عادی
• اختلال در روابط اجتماعی و شغلی
• احساسات شدید در مقابل ترس از آینده، مانند شکست خوردن

این اختلال به خصوص در زوج‌های جوان، می‌تواند به طلاق یا حتی انتقال اختلال به کودک شود، بنابراین با دیدن اولین نشانه‌ها به دکتر متخصص روانشناس مراجعه کنید تا بتوان بیماری را در مراحل اولیه کنترل کرد.

بیشتر بدانید: اختلال شخصیت وابسته

چطور می‌توان اختلال شخصیت نمایشی را تشخیص داد؟

در صورت مشاهده نشانه‌هایی که در ابتدای مقاله به آن‌ها اشاره کردیم، بهتر است به یک روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنید و شرایط خود را توضیح دهید. اقدام به کنترل این رفتارها و علائم اولین گام برای بهبود زندگی افراد درگیر شخصیت نمایشی است.

در صورتی که پس از معاینه و بررسی نشانه‌های اولیه، پزشک متخصص تشخیص دهد که فرد به این اختلال مبتلا است، روند ارزیابی پزشکی و روانپزشکی آغاز می‌شود. همچنین ممکن است در برخی مواقع فرد با صلاحدید روانپزشک و بر اساس نشانه‌ها به تصویربرداری مغزی، آزمایش‌های عصبی و آنالیز خون نیاز داشته باشد.

معمولا روانشناسان برای درمان این دسته از افراد از روش‌های تخصصی مانند تست‌های مختلف رفتاری، صحبت‌ در مورد موضوعات تکراری در دوره‌های متفاوت و روش‌های مشابه برای تشخیص بهترین روش کنترل عوارض و نشانه‌های اختلال شخصیت نمایشی استفاده می‌کنند.

درمان اختلال شخصیت نمایشی

این اختلال ریشه در الگوهای رفتاری و هیجانی عمیق فرد دارد؛ از همین‌رو درمان آن نیازمند صبر، تلاش و همکاری مستمر فرد با روانشناس یا روانپزشک است. بهترین روش‌های درمانی اختلال شخصیت نمایشی شامل موارد زیر هستند:

روان‌درمانی

اصلی‌ترین روش درمان این اختلال، روان‌درمانی است. در این روش، فرد به مرور زمان افکار، احساسات و رفتارهای خودآگاه را می‌شناسد و یاد می‌گیرد چگونه آن‌ها را تغییر دهد.

درمان شناختی-رفتاری (CBT)

این روش کمک می‌کند تا الگوهای فکری و رفتاری ناسازگار شناسایی شوند و تغییر یابند. هدف از درمان شناختی-رفتاری این است که فرد یاد بگیرد نیاز خود به تایید و توجه را به شکل سالمی برآورده کند.

درمان مبتنی بر روا‌ن‌پویایی

در این روش درمانی تلاش می‌شود تا ریشه‌های عمیق و ناخودآگاه رفتارهای نمایشی از جمله تجربیات کودکی و روابط تلخ گذشته شناسایی و بررسی شوند.

دارو درمانی

در حال حاضر، داروی مستقیمی برای درمان اختلال شخصیت نمایشی وجود ندارد. با این حال، اگر فرد درگیر اضطراب و افسردگی باشد، روانپزشک داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی را برای کنترل علائم تجویز می‌کند.

گروه درمانی و خانواده درمانی

مشارکت خانواده یا گروه‌های حمایتی در فرآیند درمان مفید هستند. آموزش به خانواده باعث می‌شود تا آن‌ها درک بهتری از رفتارهای فرد داشته باشند و به او در جهت ایجاد تغییر کمک کنند. همچنین حضور فرد همراه با درمانگر در گروه‌هایی که مشکل مشابه دارند، باعث درک بهتر رفتارهای غیر طبیعی می‌شود.

تمرینات هماهنگی ذهن و بدن

یکی از چالش‌های اصلی اختلال شخصیت نمایشی، هیجانات شدید و اغراق‌آمیز است. در چنین شرایطی، آموزش تکنیک‌های مدیریت استرس و هیجانات مانند مدیتیشن، تمرین‌های آرام‌بخش یا روش‌های ذهن‌آگاهی به فرد کمک می‌کند تا واکنش‌های احساسی خود را کنترل کند.

بیشتر بدانید: اسکیزوئید چیست؟

چگونه به فرد درگیر شخصیت نمایشی کمک کنیم؟

برای همراهی هرچه بیشتر با بیمار در روند درمان، نکات زیر را رعایت کنید:

• هرگز رفتار دلسوزانه که باعث خدشه‌دار شدن غرور آن‌ها شود از خود بروز ندهید.
• برای تغییر نوع بینش او شخصا اقدامی نکنید و این کار را به روانپزشک بسپارید.
• آگاه باشید که اغلب رفتارهای شدید آن‌ها مانند خشم ناگهانی از روی قصد و عمد نیست.
• او را با تمام تفاوت‌هایش و بدون قضاوت قبول کنید و دوستش داشته باشید.
• این واقعیت را قبول کنید که تغییر رفتار فرد درگیر شخصیت نمایشی کندتر از سایر اختلالات است و در طولانی‌مدت خود را نشان می‌دهد؛ بنابراین امیدوار باشید و دست از همراهی او برندارید.
• از نصیحت کردن بیمار بپرهیزید.
• محیطی فراهم کنید تا شخص بتواند با شما احساس راحتی داشته باشد و از افکار و ترس‌های خود صحبت کند.
• اجازه ندهید رفتار نمایشی او بر شما تاثیر بگذارد.

راه‌کارهای پیشگیری از ابتلا به اختلال شخصیت نمایشی

عدم وجود رفتارهای مخرب در خانواده و قرار نگرفتن کودک در معرض تروما، نقش مهمی در کاهش اثرات اختلال هیستریونیک دارد. دیگر راه‌کارهای پیشگیری از بروز این اختلال، به‌ویژه در سنین کودکی شامل موارد زیر هستند:

• آموزش مهارت ارتباطی سالم به خانواده‌های دارای سابقه ابتلا به اختلال شخصیت نمایشی
• توجه به احساسات کودکان و پاسخ مناسب به نیازهای آن‌ها
• افزایش آگاهی و اطلاعات خانواده‌ها نسبت به علائم این اختلال
• حمایت روانی و تایید کنترل‌شده کودکان
• تقویت مهارت‌های اجتماعی کودکان از طریق فعالیت‌های گروهی، ورزشی و هنری (این رویکرد به جای رفتار نمایشی یک راه‌کار سالم برای گرفتن تایید دیگران و جلب توجه است.)
• دریافت مشاوره و روان‌درمانی در صورت مشاهده رفتار نمایشی

بیشتر بدانید: اختلال شخصیت اجتنابی

راهنمای مراجعه به پزشک

در خصوص افراد مبتلا به این بیماری بهتر است هیچ‌گونه جبهه‌گیری نداشته باشید. اغلب افراد به‌ خوبی می‌توانند بیماری خود را با مراجعه به موقع به متخصص سلامت روان کنترل کنند و زندگی اجتماعی، عاطفی، خانوادگی و کاری خوبی داشته باشند. این اختلال معمولا مشخصات ظاهری ندارد، اما می‌تواند به مرور زمان زندگی روزمره فرد را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. 

به همین دلیل افرادی که دچار نشانه‌های شخصیت نمایشی هستند، به کمک حرفه‌ای نیاز دارند. حتی اگر فرد دچار نشانه‌های جسمی نباشد، ممکن است با مشکلات روحی مرتبط با این اختلال دست‌وپنجه نرم کند؛ بنابراین در صورتی که درگیر علائم اختلال شخصیت نمایشی هستید، باید نزد روانشناس یا روانپزشک ویزیت شوید.

برای این کار می‌توانید به وب‌سایت التیاما سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله روانشناس مشاوره آنلاین داشته باشید. همچنین، التیاما این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر روانشناس از روانشناس مورد نظر خود نوبت بگیرید. همچنین می‌توانید با روانپزشک آنلاین مشاوره داشته باشید و یا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر روانپزشک از روانپزشک مورد نظر خود نوبت بگیرید.

سوالات متداول

منابع: webmd | mentalhealth