بواسیر (هموروئید) چیست؟ علائم و درمان آن در زنان و مردان

هموروئید یا بواسیر بیماری‌ای است که بسیاری از افراد دوست ندارند تا زمانی که مجبور نشده‌اند در مورد آن به پزشک مراجعه کنند. این رفتار غلط است، زیرا هموروئید اگرچه بیماری خطرناکی به‌شمار نمی‌آید، اما می‌تواند زندگی روزمره شما را تحت تاثیر قرار دهد و در صورت عدم درمان، ممکن است مشکلات جدی‌تری ایجاد کند.

در این مقاله از مجله سلامت التیاما همراه ما باشید تا درباره علائم هموروئید و درمان آن بیشتر صحبت کنیم.

هموروئید یا بواسیر چیست؟

بواسیر یا هموروئید (Hemorrhoid) رگ‌های متورم در داخل راست روده یا اطراف مقعد است که باعث درد، خارش یا خونریزی از ناحیه رکتوم تحتانی می‌شود. همه ما به طور طبیعی با این رگ‌های اطراف مقعد به دنیا می‌آییم که در ابتدا نه تنها آزاردهنده نیستند، بلکه باعث کنترل حرکت روده و دفع راحت‌تر می‌شوند. اما این رگ‌های خونی پس از تورم و بزرگ شدن می‌توانند علائم تحریک کننده‌ای ایجاد کنند. این وضعیت بسیار دردناک و ناراحت کننده است که اغلب با خونریزی مقعدی همراه می‌شود.

جالب است بدانید، اطراف مقعد سه بالشتک عروقی در ناحیه انتهای راست روده و خروجی مقعد قرار گرفته که روی آن‌ها را مخاط روده پوشانده است. بیماری هموروئید یا بواسیر در نتیجه متورم شدن و بیرون‌زدگی این بالشتک‌ها در ناحیه مقعد به وجود می‌آید. افراد دچار بیماری بواسیر، ممکن است قضای حاجت خود را به تاخیر بیاندازند که این خود می‌تواند موجب یبوست، تشدید بیماری و عوارض بدتر برای بیمار شود. در گروهی از بیماران این رگ‌ها خونریزی می‌کنند و خون در هنگام قضای حاجت دیده می‌شود.

بواسیر چه شکلی است؟

هموروئید به شکل یک توده متورم و دردناک در داخل کانال مقعد یا بیرون آن ایجاد می‌شود. این توده برجسته، رنگ تیره‌ای دارد و می‌تواند بسته به محل ایجاد (درون مقعد یا اطراف آن) شکل متفاوتی داشته باشد.

انواع هموروئید

هموروئید در داخل یا خارج راست روده ایجاد می‌شود. متخصصان انواع آن را بر اساس محل ایجاد رگ‌های متورم به سه دسته زیر تقسیم می‌کنند:

بواسیر داخلی

روده بزرگ یا کولون توسط بخشی از دستگاه گوارش به نام رکتوم (راست روده) به مقعد متصل می‌شود. رگ‌های متورم هموروئید داخلی در داخل راست روده قرار می‌گیرند و نشانه‌های ظاهری ندارند. معمولا خونریزی هنگام دفع اولین نشانه هموروئید داخلی است، اما به طور کلی با درد زیادی همراه نمی‌شود.

بواسیر خارجی

زمانی که رگ‌های متورم، اطراف مقعد تشکیل شوند به آن بواسیر خارجی می‌گویند که نشستن را دشوار می‌کند. این نوع هموروئید خطرناک نیست، اما با خارش، ناراحتی و درد همراه است و اغلب مدفوع به صورت لخته خون خارج می‌شود.

پرولاپس

اگر بواسیر در خارج از مقعد کشیده و متورم شود به آن هموروئید پرولاپس می‌گویند. این نوع هموروئید با خونریزی و درد شدید همراه است.

اگر نشانه‌ای از هموروئید خارجی یا داخلی دارید، می‌توانید از طریق التیاما نزد دکتر گوارش خوب نوبت حضوری بگیرید یا برای دریافت مشاوره از دکتر آنلاین گوارش اقدام کنید.

علائم بیماری هموروئید چیست؟

از نشانه های بواسیر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خونریزی از مقعد
• بی اختیاری مدفوع
• احساس خارش در مقعد
• احساس سوزش در ناحیه مقعد
• به وجود آمدن التهاب و تورم در مقعد
• مشاهده و احساس برآمدگی گوشتی در مقعد
• وجود ترشح مخاطی پس از اجابت مزاج
• احساس درد در موقع دفع مدفوع
• دفع ناقص مدفوع (پس از اجابت مزاج احساس می‌کنید روده شما تخلیه نشده است.)

در ادامه درباره علائم بواسیر در زنان و مردان بیشتر توضیح می‌دهیم:

علائم بواسیر در زنان

زنان اغلب به‌ دلیل فشار بارداری، تغییرات هورمونی و زایمان دچار هموروئید می‌شوند. با این حال، علائم هموروئید در زنان و مردان تفاوت چندانی ندارد. تنها تفاوت موجود در عوامل خطر نهفته آن‌ها است. برخی گزارشات نشان می‌دهد زنان گاهی بیشتر از مردان دچار نشت مدفوع یا حرکات دردناک روده خواهند شد. همچنین هر چند نادر، اما ممکن است زنان به دلیل خونریزی شدید ناشی از هموروئید دچار علائم کم‌خونی مثل ضعف و رنگ پریدگی شوند. از دیگر علائم شایع هموروئید در زنان باید به موارد زیر اشاره کنیم:

• خارش، درد و سوزش مقعد
• خونریزی از مقعد
• ایجاد بالشتک یا برجستگی‌های گوشتی در ناحیه مقعد
• بروز علائم هموروئید ترومبوزه مانند ایجاد توده سفت در مقعد به رنگ بنفش، آبی تیره یا خاکستری

علائم بواسیر در مردان

هموروئید در مردان بسیار رایج است، شاید چون آن‌ها بیش از زنان هنگام اجابت مزاج یا بلند کردن یک وسیله سنگین به خود فشار می‌آورند. مهم‌ترین علائم هموروئید در مردان شامل موارد زیر هستند:

• درد در اطراف مقعد
• خارش در داخل یا اطراف مقعد
• خون قرمز روی مدفوع، لباس یا دستمال کاغذی
• احساس توده حساس اطراف مقعد

در صورت مشاهده هر یک از علائم فوق می‌توانید با دکتر گوارش آنلاین مشورت کنید. همچنین می‌توانید برای مراجعه حضوری نزد متخصص گوارش یا متخصص بواسیر نوبت بگیرید.

بیشتر بدانید: شقاق مقعدی چیست؟

علت بواسیر در مردان و زنان

دلایل مختلفی باعث بروز هموروئید می‌شوند که شامل موارد زیر هستند:

• فشار آوردن طولانی هنگام دفع مدفوع، اصلی‌ترین علت هموروئید فشار آوردن طولانی‌مدت (بیش از پنج دقیقه) برای دفع مدفوع است که می‌تواند به بالشتک‌های هموروئید فشار وارد کند و موجب بیرون‌زدگی آن‌ها شود.
• یبوست: یبوست مزمن هم می‌تواند فرد را وادار به فشار آوردن به بالشتک‌های هموروئید کند و علت ایجاد بواسیر باشد.
• کم نوشیدن آب: کم‌آبی بدن موجب سفتی مزاج و خشکی مدفوع می‌شود. در چنین شرایطی برای دفع باید فشار بیشتری وارد کنید که نتیجه آن تورم بالشتک‌های هموروئید است.
• برنامه غذایی کم‌فیبر: فیبر کمتر به مفهوم مدفوع سفت‌تر است. مدفوع خشک‌تر موجب خراش در جدار روده بزرگ و مقعد می‌شود و عمل دفع را مشکل می‌کند.
• مصرف ادویه زیاد: ادویه موجب تحریک مقعد و زخم شده و در چنین شرایطی درد و سوزش بیشتر می‌شود.
• بارداری: گشاد شدن رگ‌های خونی و کاهش تحرک در دوران بارداری می‌توانند علت هموروئید باشند. همچنین بزرگ شدن رحم و فشار وارد کردن آن بر عروق روده بزرگ می‌تواند موجب تورم رگ‌های خونی شود.
• نشستن به مدت زیاد: نشستن طولانی می‌تواند موجب تورم رگ‌ها در ناحیه مقعد شود.
• حالت نامناسب بدن: شیوه غلط نشستن و خم شدن به جلو می‌تواند موجب فشار به مقعد و بواسیر شود.
• ورزش‌های قدرتی: ورزش‌هایی مانند وزنه‌برداری به خصوص در زمان به زانو نشستن فشار زیادی به رگ‌های مقعد وارد می‌کند و می‌تواند علت هموروئید باشد.
• اسهال: اسهال و دفع مکرر می‌تواند موجب خراش و زخم در مقعد شود.
• اضافه وزن زیاد: چاقی بر قسمت پایین بدن فشار وارد می‌کند و می‌تواند موجب تورم رگ‌های مقعد شود.
• ژنتیک: بواسیر می‌تواند به صورت ژنتیکی از والدین به فرزند منتقل شود.
• افزایش سن: هموروئید در افراد ۴۵ تا ۶۵ سال شایع‌تر است، اما کودکان، نوجوانان و جوانان هم می‌توانند به آن مبتلا شوند.

روش تشخیص بواسیر

معاینه فیزیکی مقعد اولین روش تشخیصی هموروئید است. برای تایید تشخیص، پزشک معاینه دیگری انجام می‌دهد تا هرگونه ناهنجاری داخل مقعد را بررسی کند. این بررسی به‌ عنوان یک تست دیجیتال (انگشتی) رکتوم شناخته می‌شود. در طی معاینه، پزشک یک انگشت پوشانده شده با دستکش و مایع چرب‌کننده را به داخل رکتوم بیمار وارد می‌کند. اگر احساس کند توده غیر طبیعی وجود دارد، دستور انجام یک آزمایش اضافی به نام سیگموئیدوسکوپی را می‌دهد. 

آزمایش سیگموئیدوسکوپی در واقع به یک دوربین کوچک برای تشخیص بواسیر داخلی انجام می‌شود. این دوربین که نوعی فیبر نوری کوچک به نام سیگموئیدوسکوپ است، درون یک لوله باریک قرار می‌گیرد، سپس پزشک آن را داخل رکتوم می‌گذارد. پزشک به کمک این آزمایش نمای واضحی از داخل رکتوم را مشاهده می‌کند تا بتواند هموروئید را از نزدیک مورد بررسی قرار دهد.

درمان بواسیر

پزشک پس از انجام آزمایش‌های لازم و کولونوسکوپی، بر اساس نوع و شدت هموروئید یکی از روش‌های درمانی زیر را توصیه می‌کند:

پماد و داروی آنتی‌هموروئید

برخی پمادهای حاوی هیدروکورتیزون و لیدوکائین مانند برای بهبود درد خفیف هموروئید مناسب هستند. توجه داشته باشید از کرم‌های استروئیدی برای درمان بواسیر بدون دستور پزشک بیش از یک هفته استفاده نکنید.

تزریق اسکلروزان

پزشک با تزریق اسکلروزان به هموروئید موجب انقباض رگ‌های آن می‌شود و بواسیر را بهبود می‌بخشد. این روش از بستن حلقه، اثر کمتری دارد.

استفاده از حلقه

در این روش، پزشک با بستن حلقه دور هموروئید داخلی باعث قطع خون‌رسانی به رگ‌های متورم می‌شود. نتیجه این فرآیند، خشک شدن و افتادن هموروئید است.

بیشتر بدانید: دیورتیکولیت چیست؟

خارج کردن لخته

پزشک با ایجاد برش در توده بواسیر و خارج کردن لخته موجب بهبود آن می‌شود.

لیزر درمانی

لیزر درمانی یکی از جدیدترین راه‌کارهای درمان هموروئید است که درد بسیار کمتری داد. این روش به ۲ صورت لیزر مادون قرمز و لیزر پرتوان دی‌اکسید کربن انجام می‌شود

جراحی

هموروئیدکتومی نوعی جراحی سرپایی محسوب می‌شود که در طی آن، پزشک به طور کامل توده بواسیر را برمی‌دارد. اگر هموروئید از نوع خارجی و بیرون‌زدگی باشد، بالشتک به درون رکتوم هدایت می‌شود. این نوع جراحی همراه با بیهوشی عمومی است و بیمار نیاز به ماندن در بیمارستان ندارد.

درمان خانگی بواسیر چیست؟

اگر علائم هموروئید فقط شامل التهاب، تورم و درد خفیف است، می‌توانید آن‌ها را با را‌ه‌کارهای خانگی تسکین ببخشید. موثرترین اقدامات خانگی برای بهبود بواسیر شامل موارد زیر هستند:

• مقدار مایعات بیشتری مصرف کنید.
• در رژیم غذایی خود فیبر (حداقل ۲۰ تا ۳۵ گرم روزانه) یا مکمل آن همچون پسیلیوم بگنجانید.
• برای به حداقل رساندن درد بواسیر، حداقل ۱۰ دقیقه هر روز در یک وان آب گرم بنشینید.
• برای کنترل یبوست و جلوگیری از زور زدن هنگام اجابت مزاج داروی ملین مصرف کنید.
• برای پاک کردن ناحیه مقعد حتما از دستمال توالت، لوسیون یا دستمال مرطوب استفاده کنید.
• استفاده از کمپرس سرد روی مقعد می‌تواند به کاهش تورم بواسیر کمک کند.
• مسکن‌هایی درد مانند استامینوفن، ایبوپروفن یا آسپرین نیز می‌توانند درد یا ناراحتی را کاهش دهند.
• در ناحیه مقعد به صورت موضعی از ژل آلوئه‌ورا استفاده کنید.
• توده خارجی هموروئید را با روغن نارگیل ضد عفونی کنید.
• به صورت موضعی از صابون بواسیر استفاده کنید.

عوارض بواسیر

اگر هموروئید درمان نشود، درد و ناراحتی زیادی هنگام نشستن ایجاد می‌کند و می‌تواند زندگی روزمره را تحت تاثیر قرار دهد. این عارضه معمولا به خوبی به درمان جواب می‌دهد و به ندرت موجب بروز عوارض خطرناک می‌شود. با این حال، اگر به موقع مورد درمان قرار نگیرد، ممکن است با عوارض جدی همچون لخته شدن خون در ورید متورم، خونریزی شدید، هموروئید خفه‌شده (عضلات مقعد جریان خون را در یک هموروئید داخلی قطع می‌کنند)، برچسب‌های پوستی (بافتی که از پوست آویزان شده است) و کم‌خونی همراه شود.

راه‌کارهای پیشگیری از بروز هموروئید

راه‌کارهای زیر می‌توانند به شما کمک کنند تا از ایجاد این بیماری جلوگیری کنید:

• از فشار بیش از حد در هنگام دفع خودداری کنید.
• آب و مایعات بیشتر بنوشید.
• مواد غذایی فیبردار مانند میوه تازه، سبزیجات، غلات کامل، برنج قهوه‌ای و جو دوسر مصرف کنید.
• به مدت طولانی ننشینید یا سرپا نایستید.
• فعالیت بدنی منظمی داشته باشید.
• دستشویی رفتن را به تعویق نیندازید.
• اگر دفع راحتی ندارید، برای جلوگیری از ابتلا به یبوست از ملین استفاده کنید.
• وزن بدن‌تان را در محدوده ایده‌آل نگه دارید.

راهنمای مراجعه به پزشک

بواسیر یک وضعیت دردناک و آزاردهنده است که نشستن را سخت می‌کند و می‌تواند باعث مختل شدن زندگی روزمره شما شود. علائم هموروئید با درد، خارش، سوزش و خونریزی ناحیه مقعد همراه هستند که خوشبختانه می‌توان آن‌ها را به کمک راه‌کارهای خانگی یا درمان پزشکی متوقف کرد. 

ما در این مقاله از التیاما ضمن بررسی علت و علائم هموروئید در زنان و مردان شما را با بهترین راه‌کارهای درمانی آن آشنا کردیم. اگر در این زمینه سوالات بیشتری دارید، می‌توانید به وب‌سایت التیاما سر بزنید و از بهترین پزشکان متخصص مشورت بگیرید. همچنین التیاما امکان دریافت نوبت اینترنتی جهت مراجعه حضوری یا مشاوره آنلاین تلفنی، متنی و تصویری را برای شما فراهم کرده است.

سوالات متداول

منابع: mayoclinic | clevelandclinic