التیاما مجله پزشکی و سلامت التیاما
زمان هایی وجود دارد که مشکلات محدود به یک فرد نیست، بلکه تعدادی از افراد در خانواده دچار مشکل می شوند. ممکن است پدر و مادر یا والدین با فرزندان درگیر چالش هایی شوند که باعث بهم ریختن ارتباطات خانوادگی و آشفتگی در انسجام خانواده می شود. در چنین شرایطی نیاز است تا کل خانواده به یک متخصص سلامت رون مراجعه کرده تا با بررسی مشکلات و ریشه یابی آن ها بتوانند مسائل درون خانوادگی را حل و فصل کنند. روانشناسی خانواده شاخه ای از روانشناسی است که بررسی مشکلات، چالش ها، تعارضات و مسائل افراد خانواده با یکدیگر می پردازد. هدف روانشناسی خانواده بهبود ارتباطات اعضای خانواده با یکدیگر، سالم سازی فضای خانواده وافزایش انسجام آن است. در این مطلب درباره روانشناسی خانواده، اهداف، موضوعات مورد بررسی و دیگر مسائل مربوط به آن خواهید خواند.
روانشناسی خانواده چیست؟
روانشناسی خانواده (Family Psychology)، شاخه ای از روانشناسی و نوعی رواندرمانی است که بر بهبود روابط بین اعضای یک خانواده تمرکز دارد. حوزه فعالیت روانشناسی خانواده می تواند شامل هر ترکیبی از اعضای خانواده از جمله خانواده های دو والد، تک والد و یا یک زوج به عنوان خانواده باشد.
اهمیت خانواده به عنوان یک واحد اجتماعی از زمان های گذشته شناخته شده است، اما مطالعه روانشناختی خانواده به طور جدی در قرن بیستم آغاز شد. در ابتدای رشد و توسعه روانشناسی خانواده تمرکز اصلی بر تک تک اعضای خانواده به ویژه کودکان، و رشد آن ها در چارچوب خانواده بود. در اواسط قرن بیستم، روانشناسان به این واقعیت دست پیدا کردند که خانواده به عنوان یک سیستم دارای شیوه های ارتباطی و تعاملی منحصر به فرد خود است. در دهه ۱۹۶۰ یک روانشناس به نام موری بوون “نظریه سیستم های خانواده” را گسترش داد؛ که انقلابی در شیوه دیدگاه روانشناسان به خانواده ها و بررسی خانواده ایجاد کرد.
روانشناسی خانواده برای کمک به حل و فصل مسائل و مشکلاتی طراحی شده است که به طور خاص بر سلامت روان و عملکرد خانواده ها تأثیر می گذارد. برخی از اهداف اولیه در روانشناسی خانوده ایجاد محیط خانوادگی مناسب و بهتر، حل مسائل خانوادگی و درک مسائل منحصر به فردی است که ممکن است هر کدام از اعضای یک خانواده با آن مواجه شوند. در روانشناسی خانواده، به گروهی از افراد که به همدیگر اهمیت داده و حول محور والد یا والدین زندگی می کنند “خانواده” گفته می شود.
برای ارتباط و همکاری با پزشک خوب به عنوان درمانگر، کلیک کنید
تفاوت روانشناسی خانواده با خانواده درمانی
برای شناخت تفاوت میان روانشناسی خانواده با خانواده درمانی باید آن ها را تعریف کنیم. خانواده درمانی یکی از انواع شکل های مختلف رواندرمانی است که از نظریه ها و تکنیک های روانشناسی خانواده به منظور حل و فصل مشکلات درون خانوادگی، کار به روی عواطف، احساسات و تعارض ها میان افراد خانواده استفاده می کند. خانواده درمانی همچنین ریشه بسیاری از مشکلات را ناشی از مشکلات موجود در خانواده ها در نظر گرفته و معتقد است با رفع مسائل خانوادگی، بسیاری از مشکلات فردی نیز رفع خواهند شد. در مقابل روانشناسی خانواده یک شاخه از علم روانشناسی است که نظریات، مفاهیم، تعاریف و انواع دیدگاه های مربوط به خانواده را در نظر گرفته و بررسی می کند. روانشناسی زمینه ساز و در بر گیرنده انواع رویکرد هایی است که با خانواده کار می کنند از جمله رواندرمانی شناختی رفتاری خانواده، رواندرمانی تحلیلی خانواده، رواندرمانی سیستماتیک و…
فرق روانشناسی بالینی با روانشناسی بالینی خانواده
تفاوت روانشناسی بالینی و روانشناسی بالینی خانواده در این است که افرادی که در رشته روانشناسی بالینی تحصیل می کنند، بر روی موضوعات فردی تمرکز کرده و در آینده رواندرمانی فردی انجام خواهند داد، اما افراد در رشته روانشناسی بالینی خانواده به شکلی تخصصی تر به روی خانواده و رواندرمانی خانواده محور تمرکز دارند. روانشناسی بالینی خانواده در واقع یک گرایش تخصصی از رشته روانشناسی بالینی است که به شکل اختصاصی به روی خانواده و چالش هایش تمرکز می کند.
برای مطالعه بیشتر بخوانید: آشنایی با مشاوره خانواده و بهترین مشاوران خانواده ایران
گرایش روانشناسی خانواده
روانشناسی خانواده در چند سال اخیر مورد توجه زیادی قرار گرفته است. گراش روانشناسی خانواده تحت عنوان خانواده درمانی یا روانشناسی بالینی با گرایش خانواده و با محوریت موضوعات و چالش های موجود در خانواده، بررسی انواع خانواده، نظریه های متفاوت خانواده درمانی ایجاد شده است. درحال حاظر دانشجویان در حال آموزش این رشته و فارغ التحصیلان این رشته نیز شروع به اجرای شیوه های روانشناسی خانواده در مراکز مشاوره کرده اند.
دانشگاه های روانشناسی خانواده ایران
مراکز روانشناسی و مشاوره در ایران نیز، بخش مربوط به روانشناسی خانواده را راه اندازی کرده که افراد تحت عنوان خانواده درمانگر می توانند با خانواده ها کار کرده و مشکلات آن ها را حل و فصل کنند. دانشگاه های که در روانشناسی بالینی گرایش خانواده دانشجو پذیرش می کنند عبارت اند از:
- دانشگاه سراسری شهید بهشتی
- دانشگاه غیر انتفاعی علم و فرهنگ تهران
- دانشگاه غیر انتفاعی علم و فرهنگ بابل
- دانشگاه جامع انقلاب اسلامی “فقط برای بانوان”
برای انتخابی مناسب یک مشاور تحصیلی خوب می تواند شما کمک کند
هدف روانشناسی خانواده چیست؟
هدف روانشناسی خانواده کمک به اعضای خانواده به منظور درک متقابل و حمایت از یکدیگر در کنار بیان شفاف خواسته ها و مشکلات است. روانشناسی خانواده می تواند به خانواده های داغدیده و سوگوار، آسیب دیده و از هم گسسته کمک بسیاری کند. هدف روانشناسی خانواده همچنین کمک به اعضای خانواده است تا نیاز های یکدیگر را شناخته، به خطوط قرمز و مسائل حساس احترام گذاشته، ارتباط موثر و اعتماد میان یکدگیر را افزایش داده و از بودن کنار یکدیگر احساس لذت و آرامش داشته باشند. روانشناسی خانواده در زمینه های زیر می تواند موثر باشد:
- مشکلات مالی
- مسائل زناشویی
- آشفتگی ارتباط میان اعضا
- تعارض بر سر یک یا چند موضوع
- اتفاقات بزرگ و مهم زندگی
- وقوع یک بیماری جدی برای اعضا
- وجود مشکلات سلامت روان
- مشکلات مصرف مواد
- مسائل جدایی و طلاق عاطفی
مفاهیم اصلی روانشناسی خانواده
روانشناسی خانواده به عنوان یک شاخه مهم و کاربردی در روانشناسی در طی سال های متمادی پیشرفت کرده و نظریه ها، تعاریف و مفاهیم آن توسط روانشناسان گسترس پیدا کرده است. برخی از مهمترین مفاهیم روانشناسی خانواده عبارت است از:
- نظریه سیستم های خانواده: نظریه ای که خانواده را به عنوان یک سیستم به هم پیوسته و منسجم در نظر گرفته و فرض می کند که هر نوع تغییری در یک بخش از سیستم می تواند بر سایر بخش های سیستم تأثیر بگذارد.
- چرخه زندگی خانوادگی: مراحلی که یک خانواده در طول زمان طی می کند، مانند ازدواج، تربیت فرزندان و پیری والدین و فرزندان را چرخه زندگی خانواده می نامند.
- شیوه های فرزندپروری: شیوه های مشخصی که والدین با فرزندان خود در تعامل بوده و کودکان خود را بر طبق آن اصول تربیت می کنند سبک های فرزند پروری نام دارد، این شیوه های تربیتی معمولاً به چهار نوع مقتدرانه، مستبدانه، سهل گیرانه و غفلت آمیز یا بی تفاوت طبقه بندی می شوند.
- رضایت زناشویی: معیاری از شادی یا رضایت در یک رابطه زناشویی را رضایت زناشویی می نامند.
بیشتر بخوانید: چگونه والدینی ایده آل باشیم؟ معرفی انواع سبک های فرزندپروری
زمینه های فعالیت روانشناس خانواده
افرادی که در رشته روانشناسی خانواده تحصیل کرده و فارغ التحصیل می شوند با دانش و تخصص خود در فراگیری اصول و شیوهای روانشناسی خانواده می توانند به عنوان خانواده درمانگر یا مشاور خانواده شروع به فعالیت و کمک به خانواده ها کنند. خانواده درمانگر کسی است که در رشته روانشناسی بالینی با گرایش خانواده تحصیل کرده و از دانش روانشناسی خانواده برای حل و فصل مشکلات خانواده استفاده می کند و تعارضات، افکار، باور ها و رفتاری های ناسالم اعضای خانوده را مورد کاوش، تحلیل و درمان قرار می دهد. یک مشاور خانواده نیز فردی است که با تحصیل در رشته مشاوره می تواند در زمینه مشاوره خانواده برای عبور از شرایط خاص مانند جدایی یا سوگواری کمک کننده باشد.
برای ارتباط با بهترین روانشناس تهران به منظور رفع مشکلاتتان کلیک کنید
روانشناسی خانواده به چه خانواده هایی کمک می کند؟
روانشناسی خانواده می تواند به طیف وسیعی از مشکلات مربوط به خانواده، از مشکلات در روابط میان فردی تا حل و فصل تروما ها و اختلال روانی هر یک از اعضای خانواده کمک کند. زمینه هایی که روانشناسی خانواده می تواند در آن ها مفید واقع شود عبارت است از:
- خانواده ای که می خواهند روابط خود را بهبود بخشند
- زوج هایی که در تلاشند تا مشکلات میان فردی خود را رفع کنند
- زمانی که یکی از اعضای خانواده یا تمام اعضا با اعتیادمقتدرانه دست و پنجه نرم می کنند
- زمانی که یکی از اعضای خانواده مبتلا به یک اختلال روانی است
- زمانی که یکی از اعضای خانواده با معلولیت یا بیماری های مزمن زندگی می کند
- وقتی والدین نگران رفتار فرزندشان باشند
- والدینی که نگران تاثیر جدایی آن ها بر روی فرزندان هستند
- زمانی که خانواده ای در حال کنار آمدن با یک فقدان یا سوگ است
- زمانی که اعضای خانواده در حال تجربه یک تغییر مهم در زندگی هستند
اهمیت روانشناسی خانواده
بسیاری از اوقات مشکلات فردی ناشی از یک مشکل زمینه ای و ریشه ای تر هستند که به خانواده ها بر می گردد، در چنین شرایطی روانشناسی خانواده می تواند مشکلات را در قالب یک خانواده با سیستمی ناسالم بررسی کرده و مشکلات را فرمول بندی و حل کند. اهمیت روانشناسی خانواده عبارت اند از:
ارتباط اعضای خانواده
بسیاری از اوقات مشکلات افراد ناشی از عدم برقراری ارتباط صحیح و سازنده با دیگر اعضای خانواده به عنوان پدر، مادر یا خواهر و برادر ها است. در چنین شرایطی فرد دارای مشکل هیچگاه نمی تواند مشکلاتش را بیان کرده و یا به دلیل عدم توانایی در برقراری ارتباط سازنده و مفید با اعضای خانواده از آن ها دوری جویی می کند.
روانشناسی خانواده و جامعه
خانواده رکن اصلی جامعه و یکی از مهمترین نهاد های اجتماعی زندگی انسانی است. چنانچه خانواده ها دارای مشکلات عدیده و مهمی باشند می توانند با تاثیر بر روی افراد باعث ناکارآمدی جامعه و بروز مشکلات بیشتر در اجتماع شوند. روانشناسی خانواده با بررس مشکلات خانواده می تواند تاثیر مسائل اجتماعی به روی خانواده ها و بالعکس را بررسی و تبیین کند.
روانشناسی خانواده و ازدواج
خانواده ها تاثیر مهم و بسزایی در تربیت فرزندان خود دارند؛ فرزندانی که در سنین بزرگسالی اقدام به برقراری روابط عاشقانه کرده و ممکن است به ازدواج با یک فرد روی بیاورند. روانشناسی خانواده می تواند با بررسی روش های فرزند پروری و ارتباطی اعضای خانواده به خصوص والدین نقش مهمی در انتخاب مناسب و سالم افراد برای ازدواج داشته باشد و از این طریق ازدواج های منجر به جدایی نیز ممکن است تا حد زیادی کاهش یابد.
خواندن این مطلب را از دست ندهید: ازدواج موفق چه ویژگی هایی دارد؟ نشانه ها و رازهای آن
روانشناسی خانواده و طلاق عاطفی
از مهمترین زمینه های فعالیت روانشناسی خانواده کار با زوجینی است که قصد جدایی از یکدیگر را داشته و یا دچار طلاق عاطفی شده اند. افرادی که می خواهند از یکدگیر جدا شوند می توانند با مراجعه به یک روانشناس خوب در زمینه روانشناسی خانواده مسیر جدایی را برای خود و فرزندانشان راحت تر و با کمترین آسیب طی کنند. همچنین روانشناسی خانواده به افراد کمک می کند تا مشکلات بین فردی خود را که باعث بروز طلاق عاطفی شده است شناسایی کرده و در جهت حل آن ها بر آیند.
سوالات متداول
در این بخش سعی کرده ایم تا به سوالات پر تکرار شما درباره روانشناسی خانواده پاسخ دهیم.
افرادی که در رشته روانشناسی خانواده تحصیل کرده اند کجا فعالیت می کنند؟
افرادی که در دانشگاه و در رشته روانشناسی خانواده تحصیل کرده و فارغ التحصیل شده اند؛ می توانند در کلینیک های روانشناسی و مراکز مشاوره، مدارس و آموزشگاه ها، دانشگاه ها و مراکز قوه قضاییه فعالیت کنند.
کاربرد روانشناسی خانواده چیست؟
روانشناسی خانواده به بررسی انواع مشکلات، مسائل و تعارضات موجود در خانواده پرداخته و افراد خانواده را تحت عنوان یک سیستم در نظر می گیرد که می توانند بر یکدیگر تاثیر بگذارند. روانشناسی خانواده سعی می کند تا مشکلات افراد در خانواده را به حداقل برساند.
منابع: psychologydictionary, onlinepsychologydegree, positivepsychology, counsellingdirectory
پزشک خوب، سامانه رزرو “آنلاین” روانشناس و روانپزشک و سایر حوزه های پزشکی و سلامت، به شما کمک می‌کند بهترین متخصصان را در محدوده زندگی خود در سراسر کشور، انتخاب نموده و وقت خود را بصورت آنلاین رزرو کنید.
