زخم معده چیست و چگونه به وجود می آید؟ درمان و علائم آن

زخم معده یا Stomach Ulcer به‌دلیل از بین رفتن پوشش محافظ معده بر اثر ترشح بیش از حد اسید معده ایجاد می‌شود. این اسید باعث بروز زخم‌های بازی در معده خواهد شد که در موارد حاد با درد، التهاب شدید و خونریزی همراه است.

درد گوارشی یک وضعیت آزاردهنده جسمانی است که در صورت عدم درمان می‌تواند زندگی روزمره فرد را مختل کند. زخم معده از انواع رایج دردهای گوارشی محسوب می‌شود که خوشبختانه در حال حاضر قابل درمان خواهد بود، اما باید جدی گرفته شود. زیرا این بیماری با وجود این‌که مرگ و میر بالایی ندارد اما به‌دلیل شیوع نسبتا زیاد (حدود ۱۵ درصد) از لحاظ روانی، اجتماعی و اقتصادی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

اگر شما هم گاهی دچار دردهای خفیف تا شدید در معده می‌شوید تا انتهای این مقاله از مجله التیاما همراه ما باشید که می‌خواهیم علت، علائم، روش تشخیص و راه‌کارهای درمان زخم معده را بررسی کنیم.

زخم معده چیست؟

این عارضه همان زخم‌های باز در دیواره معده یا ابتدای روده کوچک (اثنی‌عشر) است. در اکثر مواقع شیره‌های گوارشی معده به دوازدهه (اثنی‌عشر) راه پیدا می‌کنند که باعث بروز بیماری زخم معده می‌شوند.

زمانی‌که پوشش مخاطی معده و اثنی‌عشر فرسوده شوند، اسید معده و آنزیم‌های گوارشی، دیواره معده و دوازدهه را از بین می‌برند. نتیجه این فرآیند ایجاد زخم‌های باز است که توسط اسید معده دائما تحریک می‌شوند. این وضعیت در صورت عدم درمان می‌تواند موجب خونریزی یا ایجاد سوراخ در معده شود.

خوب است بدانید که زخم معده سالانه افراد زیادی را درگیر می‌کند که به‌دلیل بی‌توجهی به علائم و عدم مراجعه به‌موقع پزشک، مشکلات جسمانی فراوان و پیامدهای اقتصادی زیادی برای آن‌ها در بر خواهد داشت. شما می‌توانید با استفاده از خدمات التیاما همچون آزمایش در محل و دریافت مشاوره آنلاین از لیست بهترین متخصص گوارش جلوی عوارض جبران‌ناپذیر این بیماری را بگیرید.

بیشتر بدانید: معده درد چیست؟

علت ایجاد زخم معده

این بیماری همیشه ناشی از موارد زیر است:

عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori)

این عفونت باکتریایی در معده زندگی می‌کند و سیستم ایمنی به‌راحتی آن را کنترل خواهد کرد. اما در برخی بیماران این عفونت بیش از حد تکثیر می‌شود و با اثرگذاری بر مخاط معده، التهاب مزمن و بیماری زخم معده ایجاد می‌کند. این بیماری معمولا در ۶۰ درصد موارد دلیل زخم‌های اثنی‌عشر و ۴۰ درصد عامل بروز زخم‌های گوارشی است.

استفاده بیش‌ازحد داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)

مصرف داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی همچون ایبوپروفن، ناپروکسن و آسپرین به ایجاد زخم در معده کمک می‌کنند. آن‌ها هنگام برخورد با پوشش معده باعث تحریک آن ناحیه یا از بین رفتن مخاط می‌شوند. بیش از ۵۰ درصد زخم‌های گوارشی ناشی از استفاده طولانی مدت داروهای NSAIDs است.

سندرم زولینگر-الیسون

این وضعیت در بروز بیماری زخم معده کمتر شایع است اما شواهد نشان داده ترشح بیش از حد اسید معده در بیماران مبتلا به سندرم زولینگر-الیسون باعث بروز بیماری گوارشی مذکور می‌شود.

استرس فیزیولوژیکی شدید

استرس میزان PH بدن را از حالت نرمال تغییر داده و باعث افزایش ترشح اسید معده می‌شود. زخم معده‌های استرسی برخلاف زخم‌های معده معمولی که به آرامی شکل می‌گیرند، با سرعت بسیار زیادی ایجاد می‌شوند.

بیشتر بخوانید: درمان اسید معده در خانه

علائم زخم معده

برخی از زخم‌های گوارشی علائم مشخصی ندارند که به آ‌ن‌ها زخم خاموش می‌گویند. علائم مشترک در زخم‌های معده و زخم‌های اثنی‌عشر عبارتند از:

• نفخ شکم
• کاهش وزن
• سوزش سر دل
• ریفلاکس اسید
• سوزش و درد معده
• مدفوع تیره و قیری
• حالت تهوع و استفراغ
• سوء هاضمه به‌خصوص غذاهای چرب

در صورت لزوم می توانید با دکتر گوارش آنلاین مشورت کنید و هم می توانید به صورت حضوری به متخصص گوارش مراجعه کنید.

بیشتر بدانید: درد بالای معده نشانه چیست؟

درد زخم معده به کجا می‌زند؟

اصلی‌ترین علائم این عارضه درد معده و سوء هاضمه است. شما دائما حس سوزش یا گاز گرفتن را درون معده خود احساس می‌کنید. این درد بیشتر در بین استخوان سینه و ناف قرار دارد. بسیاری افراد گزارش داده‌اند که پس از غذا خوردن یا نوشیدن مایعات به همراه داروهای ضد اسید برای کاهش اسید معده، میزان درد کنترل می‌شود. اگر میزان ترشح اسید معده بدون دلیل زیاد شود، شما بین وعده غذایی و هنگام شب احساس درد بیشتری خواهید داشت و معمولا افراد از خوردن غذا اجتناب می‌کنند.

بیشتر بدانید: زخم های گوارشی چگونه هستند؟ با انواع‌ آن‌ها آشنا شوید

عوارض احتمالی زخم معده یا Stomach Ulcer

در صورت عدم تشخیص و درمان به‌موقع احتمال بروز عوارض زیر وجود دارد:

• خونریزی داخلی
• انسداد مسیر معده به اثنی‌عشر
• سوراخ شدن دیواره معده یا روده
• سرطان معده ناشی از عفونت هلیکوباکترپیلوری

روش تشخیص زخم معده

پزشک فوق تخصص گوارش برای تشخیص این بیماری ابتدا از شما در خصوص علائم و سابقه پزشکی‌تان سوال می‌پرسد. او با پرسیدن این سوالات می‌خواهد مطمئن شود آیا داروی ضدالتهابی غیراستروئیدی (NAID) استفاده می‌کنید یا در معرض عفونت هلیکوباکترپیلوری بوده‌اید یا خیر.

اگر علائم بیماری شما با نشانه‌های زخم معده یکی بود، پزشک برای بررسی بیشتر به آزمایشات دیگری نیاز دارد که در جدول زیر مشاهده می‌کنید:

تست زخم معده	توضیحات
آندوسکوپی (EGD)	مشاهده بخش داخلی دستگاه گوارش و برداشت نمونه بافت برای بررسی بیشتر
معاینه با اشعه ایکس GI (بلغم باریم)	بررسی دستگاه گوارش فوقانی، معده و اثنی‌عشر به کمک اشعه ایکس
CT اسکن	بررسی اندام‌های داخلی بدن و ارزیابی میزان صدمات بیماری به دیواره معده یا روده
آزمایش خون	بررسی عفونت هیلوباکتر پیلوری
آزمایش مدفوع	تشخیص وجود عفونت هیلوباکتر پیلوری
تست تنفس	آزمایش دقیق برای اثبات وجود عفونت هیلوباکتر پیلوری

درمان زخم معده

برای درمان این بیماری باید علت آن مشخص شود. سپس دکتر گوارش می‌تواند روش مناسب درمان همچون استفاده از داروی زخم معده یا در مواقع حاد جراحی را انتخاب کند.

۱. درمان غیر جراحی

در روش درمانی غیرجراحی این بیماری پزشک فوق تخصص گوارش داروی زخم معده تجویز میکند. آنها عبارتند از:

• آنتی‌بیوتیک‌ها: داروی درمان عفونت هلیکوباکتر پیلوری دستگاه گوارش مثل تتراسایکلین (tetracycline) مترونیدازول (metronidazole) کلاریترومایسین (clarithromycin) آموکسی سیلین (amoxicillin)
• مهارکننده پمپ پروتون (PPIs): داروی محافظت کننده پوشش معده و کاهش دهنده اسید معده مثل امپرازول (omeprazole) اسومپرازول (esomeprazole) رابپرازول (rabeprazole)
• مسدودکننده‌های گیرنده هیستامین (بلوکرهای H2): داروی مسدودکننده اسید معده مثل فاموتیدین (famotidine) سایمتیدین (cimetidine) نیزاتیدین (nizatidine)
• عوامل محافظت کننده سلولی: داروی مناسب برای حفاظت از پوشش معده مثل سوکرالفات (sucralfate) میزوپروستول (misoprostol)
• آنتی‌اسیدها: داروی زخم معده برای خنثی کردن اسید و کاهش‌دهنده علائم بیماری( این داروهای رایج بدون نسخه برای بهبود زخمهای گوارشی کافی نیستند)

عوارض جانبی داروهایی که برای درمان زخم معده استفاده می‌شود، شامل موارد زیر است:

• حالت تهوع
• سرگیجه
• سردرد
• اسهال
• درد شکم

معمولا این عوارض موقتی هستند. اگر هر یک از این عوارض جانبی باعث ناراحتی شدید می‌شود، در مورد تغییر دارو با پزشک خود مشورت کنید.

بیشتر بدانید: اسپاسم معده چیست؟

۲. درمان با جراحی

در موارد بسیار نادر، زخم معده اگر پیچیده باشد نیاز به جراحی دارد. در این مورد، زخم‌هایی به جراحی نیاز دارند که ویژگی‌های زیر را داشته باشند.

• عود می کنند
• بهبود نمی‌یابند
• خونریزی دارند
• موجب سوراخی معده می‌شوند
• مانع ورود غذا از معده به روده باریک می‌شود

جراحی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• برداشتن کل زخم
• بستن شریان خونریزی دهنده
• قطع منبع عصبی معده برای کاهش تولید اسید معده
• گرفتن بافت از قسمت دیگر روده و اتصال آن روی محل زخم

۳. درمان خانگی زخم معده

بری درمان خانگی زخم معده علاوه بر رعایت رژیم غذایی بهتر است به نکات زیر توجه کنید:

• اجتناب از طولانی بیدار ماندن
• مصرف داروهای مُسکن با مشورت پزشک
• کاهش مصرف نوشیدنی‌های مضر گازدار، صنعتی و پرکافئین
• انجام فعالیت بدنی همچون پیاده‌روی برای حفظ سلامت روحی و روانی
• مصرف خوردنی‌های پروبیوتیکی همچون پنیر و ماست پروبیوتیک و نوشیدنی کفیری

بیشتر بدانید: سرطان معده چیست؟

بهترین رژیم غذایی برای زخم معده چیست؟

رعایت رژیم غذایی مناسب برای زخم معده می‌تواند از تشدید آن جلوگیری کند و به روند بهبود سرعت بخشد. بنابراین غذاهای بیش از حد اسیدی مثل غلات، لبنیات و محصولات گوشتی به همراه غذاهای قلیایی همچون میوه و سبزیجات را متعادل مصرف کنید. همچنین هنگام درمان باید از مصرف الکل، کافئن و سیگار بپرهیزید.

همچنین غذاهایی که با عفونت باکتریایی هلیکوباکتر پیلوری مبارزه می‌کنند یا باعث تقویت باکتری‌های سالم بدن می‌شوند، عبارتند از:

• سیب
• روغن زیتون
• کلم بروکلی، گل کلم و تربچه
• سبزیجات برگ‌دار مانند اسفناج و کلم پیچ
• زغال اخته، تمشک، توت‌فرنگی و توت سیاه

معمولا زخم معده با ریفلاکس اسید همراه می‌شود، بنابراین بهتر است تا زمانی‌که زخم‌ها بهبود می‌یابد از مصرف غذاهای پرادویه، تند و ترش بپرهیزید.

بیشتر بدانید: صبحانه برای زخم معده چی بخوریم؟ چی نخوریم؟

راه‌های پیشگیری از زخم معده

آن‌ها عبارتند از:

• شستشوی مرتب دست‌ها برای جلوگیری انتشار باکتری‌ها
• شستشوی مواد غذایی و مصرف آن‌ها به صورت پخته شده
• کاهش محرک‌های معده همچون سیگار کشیدن و مصرف الکل
• مصرف داروهای تسکین‌دهنده درد زخم گوارشی با غذا و مایعات فراوان
• کاهش مصرف داروهای NSAID (ضدالتهابی غیراستروئیدی مثل ایبوپروفن)

بیشتر بدانید: علت خونریزی معده چیست؟

نتیجه زخم معده

زخم معده نشان‌دهنده غلبه اسید طبیعی معده بر پوشش محافظ آن ناحیه است. بنابراین با مشاهده کوچکترین علائم باید آن را جدی بگیرید و به پزشک فوق تخصص گوارش مراجعه کنید. ما در این مقاله از مجله التیاما شما را برای شناخت بیشتر نشانه‌های بیماری با علت، علائم و راه‌کارهای درمانی زخم معده آشنا کردیم. شما برای مدیریت درد ناشی از این عارضه آزاردهنده از چه روشی استفاده می‌کنید؟ نظرات و تجربیات خود را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول

منبع : HealthLine | webmd | my.clevelandclinic