التیاما مجله پزشکی و سلامت التیاما
شپش سر مشکلی است که بیشتر در کودکان ۱ تا ۳ سال اتفاق می‌افتد و هر ساله حدود ۶ تا ۱۲ میلیون نفر را مبتلا می‌کند. برخلاف تصور خیلی از افراد مبتلا شدن به شپش سر نشان‌دهنده رعایت نکردن بهداشت یا آلودگی نیست، این مشکل به راحتی از فرد آلوده به سایر اعضای خانواده و اطرافیان منتقل می‌شود و ساده‌تر از چیزی که فکرش را کنید از فرد آلوده به شما منتقل خواهد شد. اما امروزه روش‌های زیادی برای پیشگیری و درمان شپش سر وجود دارد. در این مقاله از مجله التیاما می‌توانید با هر آن چیزی که لازم است در مورد شپش سر بدانید آشنا شوید.
شپش سر چیست؟
شپش یک نوع حشره ریز است که روی پوست سر و موهای انسان زندگی می‌کند. این حشره هر ۱۲ تا ۲۴ ساعت یک بار از خون انسان تغذیه می‌کند و از همین رو نمی‌تواند بیشتر از یک روز خارج از سر انسان زنده بماند. شپش‌ها به ۳ شکل مختلف روی پوست سر زندگی می‌کنند. تخم شپش که در ظاهر حالتی شبیه به شوره سر دارد به ریشه موها می‌چسبد و با ذره‌بین قابل‌مشاهده است. تخم بالغ شپش که به رنگ سفید مایل به خاکستری است و شپش بالغ با رنگ قهوه‌ای مایل به زرد که در لابه‌لای موها حرکت می‌کند.
بیشتر بخوانید:شامپو برای خارش سر چی خوبه؟
برخلاف تصور برخی افراد باید بدانید که شپش نمی‌پرد و ابتلا به آن ربطی به رعایت بهداشت ندارد. علت شپش سر بسیار ساده است. درواقع شایع‌ترین روش انتقال این مشکل تماس با سر فرد است. اگر با دست یا سرتان سر فردی که مبتلا به شپش است را لمس کنید، خیلی زود شما هم با این مشکل مواجه خواهید شد.
بیشتر بخوانید: علت طاسی سر چیست؟ آیا راهی برای پیشگیری و درمان طاسی وجود دارد؟
علائم و نشانه‌های شپش سر
بررسی علائم و نشانه‌های شپش می‌تواند به درمان زودهنگام این مشکل کمک کند. اولین نشانه‌ای که باید به آن توجه داشته باشید، خارش سر است. خارش سر درواقع یک واکنش آلرژیک به مواد شیمیایی موجود در بزاق شپش است. هر چند که همه افراد بلافاصله خارش را تجربه نمی‌کنند، اما معمولاً خارش از اولین نشانه‌های ابتلا به شپش است. از طرف دیگر مشاهده موجوداتی ریز یا تخم شپش در پوست کف سر و لابه‌لای موها نیز از علائم شپش سر است.
چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟
اگر با استفاده از داروهای بدون نسخه و یا روش‌های درمان خانگی موفق به درمان شپش سر نشدید، بهتر است هر چه سریع‌تر به یک متخصص پوست مراجعه کنید. پزشک پوست و مو در این شرایط معمولاً از داروهای شیمیایی قوی‌تر برای درمان استفاده می‌کند که پس از تکمیل دوره می‌توانید به‌سادگی از شر این مشکل خلاص شوید. اگر در این زمینه سوال دارید می‌توانید به راحتی و تنها با چند کلیک از امکان مشاوره آنلاین با بهترین متخصصان پوست و مو استفاده کنید و از دکتر راهنمایی کسب کنید.
روش‌های درمان شپش سر
برای از بین بردن شپش از راهکارهای مختلفی استفاده می‌شود. برخی ترجیح می‌دهند از داروهای بدون نسخه شیمیایی استفاده کنند و برخی دیگر نیز به دنبال روش‌های خانگی برای درمان این مشکل هستند. توجه داشته باشید که برای درمان این مشکل نه تنها باید شپش‌های زنده روی پوست سر از بین بروند، بلکه لازم است تخم‌های باقی‌مانده در لابه‌لای موها نیز نابود شوند.
بیشتر بخوانید: علت ریزش مو و هر آنچه که در این مورد باید بدانید
بیشتر بدانید: علت شوره سر چیست؟
معمولاً پیشنهاد می‌شود دوره درمان شپش در ۲ نوبت انجام شود. به این صورت که فرد ابتدا از یک روش درمانی برای نابودی شپش‌ها استفاده می‌کند. سپس قبل از تبدیل شدن تخم‌ها به شپش بالغ بعد از ۷ تا ۹ روز دیگر دوباره روش درمانی مورد نظر را تکرار می‌کند. باید بدانید که درمان قطعی این مشکل به معنی عدم ابتلای مجدد فرد به شپش نیست و قرار گرفتن در معرض شپش می‌تواند بار دیگر فرد را درگیر این مشکل کند. در ادامه می‌توانید با رایج‌ترین و مؤثرترین روش‌های درمان شپش سر آشنا شوید.
بیشتر بخوانید:دلایل ابتلا به شپش سر در کودکان
استفاده از داروهای بدون نسخه
برای درمان و رفع علائم شپش سر می‌توانید از داورهای بدون نسخه همچون پرمترین استفاده کنید. این ترکیب شیمیایی از گل داوودی استخراج می‌شود و به راحتی شپش را نابود می‌کند. قبل از استفاده از پرمترین ابتدا موها را با شامپو بشویید. سپس موها را با سرکه سفید شستشو دهید و در نهایت دارو را طبق دستورالعمل آن استفاده کنید تا شپش از بین برود. این روش درمانی باید بعد از ۹ تا ۱۰ روز تکرار شود تا تخم‌های شپش نیز نابود شوند.
از دیگر داروهای بدون نسخه برای درمان شپش سر ایورمکتین است که برای نابود کردن شپش در بزرگسالان و کودکان بالای ۶ ماه به کار برده می‌شود. برای استفاده از این دارو باید آن را روی موهای خشک بمالید و بعد از ۱۰ دقیقه موها را بشویید.
بیشتر بخوانید: آیا کاشت مو دائمی است؟
استفاده از داروهای تجویزی
در بسیاری از مواقع شپش نبست به داروهای بدون نسخه و ملایم مقاوم است و در این زمان لازم است از داروهای قوی‌تر که نیاز به تجویز پزشک دارند، استفاده کنید. داروهایی مثل اسپینوساد، مالاتیون و ایورمکتین در دسته داروهای تجویزی برای درمان شپش سر قرار دارند که باید با دستور پزشک و طبق دستورالعملی که پزشک اعلام می‌کند، مصرف شوند.
بیشتر بخوانید:ریزش ریش چگونه اتفاق می‌افتد؟
درمان خانگی شپش سر
برای درمان خانگی شپش سر از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود. شما می‌توانید با استفاده از روش‌های ساده خودتان در خانه نیز از شر این مشکل خلاص شوید. توجه داشته باشید که این روش‌های درمانی ممکن است برای شپش‌های مقاوم مؤثر نباشد و در این صورت لازم است فرد حتماً از داروهای قوی‌تر استفاده کند. در ادامه به لیستی از روش‌های درمان خانگی شپش اشاره شده است.
- برای ۲ هفته هر ۳ تا ۴ روز یک بار موهایتان را خیس کنید و با روغن زیتون چرب کنید و با شانه دندانه ریز شانه کنید.
- کف سر را با روغن درخت چای، روغن زیتون، کره، سس مایونز یا روغن انیسون ماساژ دهید و اجازه دهید روغن برای یک شبانه‌روز روی موها بماند. سپس موها را با شانه دندانه ریز شانه کنید.
- شپش سر در لابه‌لای موها زندگی می‌کند و قطعاً کوتاه کردن یا تراشیدن موها راه حل مناسبی برای از بین بردن این مشکل است.
بیشتر بخوانید: علت ریزش مژه چیست؟ عوامل موثر و راهکارهای درمانی آن
استفاده از شامپو شپش
یک راهکار بسیار مؤثر که در دسته بهترین روش‌های درمان شپش سر نیز قرار دارد، استفاده از شامپو شپش است. این شامپوهای مخصوص برای نابودی شپش‌های سر طراحی شده‌اند و از همین رو بسیار سریع شپش‌ها را نابود می‌کنند. به خاطر داشته باشید که شامپوی شپش برای استفاده در حمام طراحی نشده است و از همین رو نباید با پوست کل بدن تماس داشته باشد.
برای استفاده از شامپو شپش بهتر است تنها سر فرد را با این شامپو بشویید و تماس شامپو با پوست را تا حد امکان محدود کنید. بعد از استفاده از این شامپو در دوره اول باید بعد از ۷ تا ۹ روز درمان را تکرار کنید تا این مشکل به طور کامل نابود شود.
بیشتر بخوانید: قارچ ناخن؛ علائم، دلایل و راهکارهای درمانی
روش‌های تشخیص شپش سر
اولین و مهم‌ترین روش تشخیص شپش بررسی دقیق کف سرد و مشاهده موجودات ریز زنده یا تخم آن‌ها است. برای این کار باید موها را خیس کنید. سپس با استفاده از یک شانه دندانه ریز مخصوص موها را با دقت شانه کنید. این کار را چندین بار تکرار کنید تا شپش‌ها به دندانه شانه گیر کنند.
بیشتر بدانید: آلوپسی آره آتا چیست؟
برای تشخیص شپش در بسیاری از مواقع پزشک با دقت پوست سر را بررسی می‌کند. در صورت نیاز از دستگاه‌های مخصوص و میکروسکوپ برای تشخیص شپش استفاده می‌شود.
لازم به ذکر است که شما می‌توانید از طریق امکان رزرو نوبت آنلاین مطب پزشکی در سایت التیاما به راحتی و بدون صرف وقت اضافه‌ای نوبت خود را با دکتر مورد نظر رزرو کنید.
بیشتر بخوانید: آفتاب سوختگی و هر آنچه که در موردش باید بدانید
روش‌های پیشگیری از شپش سر
شپش‌ها برای زنده ماندن و تکثیر از پوست سر انسان تغذیه می‌کنند. بنابراین شانس زنده ماندن شپش روی لوازم و وسایل خانه بسیار کم است. اما به هر حال اگر فردی به شپش مبتلا است و از لوازمی خاص استفاده کرده، باید همه لوازم، ملحفه‌ها و لباس‌های او را با آب گرم و صابون بشویید. سپس آن‌ها را با حرارت بالا خشک کنید تا شپش به فرد دیگری منتقل نشود.
به یاد داشته باشید که برای شستن برس، شانه و لوازم مو باید آن‌ها را ۱۰ دقیقه در آب داغ و صابون قرار دهید. کلیه لوازمی که قابل شستشو نیستند باید در کیسه پلاستیکی محکمی قرار بگیرند. بهتر است کلیه فضاها مثل مبلمان، کف و فرش باید با دقت با جاروبرقی تمیز شود. برای پیشگیری از شپش لازم است موارد زیر را رعایت کنید.
- از اشتراک گذاشتن لوازم شخصی سر مثل کلاه، برس و لوازم جانبی مو اجتناب کنید.
- از در آغوش گرفتن افرادی که مبتلا نیستید به شپش مبتلا هستند یا خیر اجتناب کنید.
- در صورت قرار گرفتن در موقعیت مشکوک موهای سر کودکان را با دقت بررسی کنید.
- برای شستن کلاه، روبالشی و موارد مشابهی که با سر در تماس هستند، از آب داغ استفاده کنید.
بیشتر بخوانید: علت خارش بدن چیست؟
جمع‌بندی
شپش سر مشکلی رایج در کودکان است که موجب ایجاد خارش شدید سر می‌شود و خیلی زود سایر اعضای خانواده را نیز درگیر می‌کند. در صورتی که فردی در خانواده شما به این مشکل مبتلا شده، بهتر است به سرعت اقدامات لازم را انجام دهید و با به کار بردن یکی از روش‌های درمانی و کامل کردن دوره درمان، شپش سر را نابود کنید. در صورتی که با روش‌های خانگی موفق به درمان شپش نشدید، بهتر است هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید و از داروهای شیمیایی برای نابودی شپش استفاده کنید.
منابع: mayoclinic، hopkinsmedicine، aad
دکتر طاهره محقق |
دکتر نادر زرین پور |
دکتر حمید وحیدی |
دکتر سعید رجب زاده |
دکتر امیر دریانی |
دکتر فاطمه نبوی |
دکتر وحید مشایخی
