عفونت ادراری چیست؟ علائم، علل، تشخیص و درمان

عفونت ادراری (UTI) می‌تواند هر بخشی از دستگاه ادراری از جمله کلیه‌ها، میزنای (حالب‌ها)، مثانه و مجرای ادرار را درگیر کند. با این‌ حال، این بیماری معمولا در قسمت‌های تحتانی دستگاه ادراری یعنی مثانه و مجرای ادرار رخ می‌دهد. UTI در زنان شایع‌تر از مردان است و به درد و سوزش هنگام دفع ادرار منجر می‌شود. اگر این بیماری درمان نشود، ممکن است عفونت به کلیه‌ها گسترش یابد و عوارض جدی‌تری ایجاد کند.

در این مقاله از مجله سلامت التیاما به بررسی دلایل ابتلا به عفونت ادراری، علائم، روش‌های پیشگیری و درمان این بیماری می‌پردازیم. اگر می‌خواهید از این بیماری آزاردهنده در امان بمانید و با راه‌های درمان آن آشنا شوید، تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.

علائم عفونت ادراری

این بیماری هم کودکان و هم بزرگسالان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در ادامه علائم UTI را در گروه‌های سنی مختلف بررسی می‌کنیم.

۱. علائم در بزرگسالان

عفونت در قسمت تحتانی دستگاه ادراری با علائم زیر همراه است:

• نیاز مکرر به دفع ادرار
• احساس سوزش یا درد هنگام ادرار
• میل ناگهانی و شدید به دفع ادرار
• تغییر رنگ ادرار و کدر شدن آن (ادرار ممکن است حاوی خون باشد.)
• احساس اینکه مثانه کاملا تخلیه نشده است
• احساس ناخوشی و خستگی

بیشتر بدانید: قاتل کیست تخمدان

عفونت‌ دستگاه ادراری فوقانی ممکن است مشکلات زیر را هم ایجاد کند:

• تب ۱۰۰/۴ درجه فارنهایت (۳۸ درجه سانتی‌گراد) یا بالاتر
• احساس گیجی
• اضطراب و پریشانی
• بی‌قراری
• درد کمر و پهلوها
• لرز
• حالت تهوع و استفراغ

بعضی از علائم فوق از جمله تکرر ادرار ممکن است دلایل دیگری هم داشته باشند. اگر می‌‌خواهید درباره این موضوع اطلاعات بیشتری کسب کنید، مقاله «علت زیاد دستشویی رفتن و ادرار مکرر چیست؟» را بخوانید.

بیشتر بدانید: علائم تبخال تناسلی در زنان

۲. علائم در کودکان

علائمی که ممکن است در نوزادان، شیرخواران و کودکان نوپا را تحت تاثیر قرار دهند عبارت‌اند از:

• تب
• درد یا احساس پری در شکم
• ادرار بدبو و تیره ‌رنگ
• کاهش وزن
• تحریک‌پذیری و بی‌قراری
• استفراغ
• کم‌اشتهایی و مشکل در تغذیه
• خستگی و بی‌حالی
• اسهال

بیشتر بدانید: علائم عفونت کلیه

کودکان بزرگ‌تر احتمالا مشکلات زیر را تجربه می‌کنند:

• نیاز مکرر و فوری به دفع ادرار
• شب‌ادراری یا بی‌اختیاری ادرار در طول روز (پس از یادگیری راه‌های کنترل ادرار)
• درد یا سوزش هنگام ادرار کردن
• احساس ناراحتی در ناحیه پایین شکم
• ادرار بدبو و تیره‌ رنگ
• وجود خون در ادرار
• حالت تهوع و استفراغ
• تب و لرز
• درد در پهلو یا کمر (زیر دنده‌ها)
• خستگی و ضعف

برای درمان شب ادراری کودکان یا سایر علائم UTI باید در اسرع وقت به متخصص اطفال مراجعه کنید.

بیشتر بدانید: مراقبت از بیضه

عوارض و خطرات عفونت ادراری

در صورتی که UTI به‌ موقع و به درستی درمان شود، به ‌ندرت عوارض جانبی ایجاد می‌کند. اما اگر درمان نشود، ممکن است عواقب جدی به همراه داشته باشد. بعضی از این عواقب شامل موارد زیر هستند:

• عفونت‌های مکرر به‌خصوص در زنانی که ۲ یا چند عفونت ادراری را در یک دوره ۶ تا ۱۲ ماهه تجربه کرده‌اند.
• آسیب دائمی به کلیه‌ها
• افزایش احتمال تولد نوزاد کم‌وزن یا نارس در زنان باردار
• تنگی مجرای ادرار در مردان که به علت اورتریت (التهاب) مکرر رخ می‌دهد

سپسیس یکی از عوارض خطرناک این بیماری است. سپسیس به‌خصوص زمانی اتفاق می‌افتد که عفونت از مجرای ادراری به کلیه‌ها گسترش پیدا کند.

بیشتر بدانید: نشانه های پنهان سرطان کلیه

زمان مراجعه به پزشک

اگر علائمی مانند سوزش ادرار، تکرر ادرار و تغییر بو یا رنگ ادرار را تجربه کردید، به پزشک مراجعه کنید. پزشک می‌تواند علت سوزش ادرار یا علت بوی بد ادرار را تشخیص دهد و درمان مناسب را شروع کند. همچنین اگر با علائم جدی مانند تب، کمردرد یا استفراغ مواجه شدید، فورا به دنبال درمان بروید.

از علائم عفونت ادراری در کودکان هم غافل نشوید. چون UTI می‌تواند به اختلال رشد منجر شود یا وزن‌گیری کودک را با مشکل مواجه کند. به یاد داشته باشید که کودکان کمتر از ۲ سال، کودکان مبتلا به تب بالا یا کودکانی که علائم کم‌آبی (کاهش ادرار و خشکی دهان) را تجربه می‌کنند ممکن است به بستری شدن در بیمارستان نیاز داشته باشند. اگر در مورد تشخیص علائم UTI در کودکان به راهنمایی نیاز دارید یا این سوال که ادرار نکردن کودک تا چند ساعت طبیعی است به ذهن‌تان خطور کرده است، با متخصص اطفال مشورت کنید.

بیشتر بدانید: چه غذاهایی برای سنگ کلیه خوب است؟

علت عفونت ادراری

عفونت‌ ادراری زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌ها از طریق مجرای ادرار وارد دستگاه ادراری شده و در مثانه تکثیر شوند. در حالت طبیعی، سیستم ادراری دارای مکانیسم‌هایی برای دفع باکتری‌ است. اما گاهی‌اوقات این مکانیسم‌ها به خوبی عمل نمی‌کنند که این موضوع باعث عفونت می‌شود.

عفونت در بیشتر موارد مثانه و مجرای ادرار را درگیر می‌کند:

• عفونت مثانه (سیستیت): این عفونت اغلب توسط باکتری اشریشیا کلی (E. coli) ایجاد می‌شود که به طور طبیعی در دستگاه گوارش وجود دارد. رابطه جنسی می‌تواند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهد. البته حتی زنانی که از نظر جنسی فعال نیستند، در معرض خطر این بیماری قرار دارند. علت این موضوع به آناتومی بدن زنان مربوط می‌شود. چون مثانه در نزدیکی مقعد دارد و ممکن است توسط باکتری‌های دستگاه گوارش آلوده شود.
• عفونت مجرای ادرار (اورتریت): این نوع عفونت زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌های دستگاه گوارش از مقعد به مجرای ادرار منتقل شوند. بعضی از بیماری‌های مقاربتی مانند تبخال تناسلی، سوزاک، کلامیدیا و مایکوپلاسما هم می‌توانند باعث اورتریت شوند. این موضوع از نزدیک بودن مجرای ادرار به واژن ناشی می‌شود.

بیشتر بدانید: علائم تب کریمه کنگو

عوامل خطر ابتلا به UTI

عفونت ادراری در زنان بسیار شایع است؛ به طوری که بسیاری از زنان در طول زندگی خود بیش از یک ‌بار به این بیماری دچار می‌شوند. عوامل دیگری که می‌توانند خطر ابتلا به UTI را افزایش دهند شامل موارد زیر هستند:

• فعالیت جنسی
• بعضی از روش‌های جلوگیری از بارداری مانند استفاده از دیافراگم و اسپرم‌کش‌
• یائسگی (تغییر دستگاه ادراری به دلیل کاهش سطح استروژن)
• مشکلات ساختاری دستگاه ادراری که ممکن است باعث برگشت ادرار شوند
• انسداد دستگاه ادراری به دلیل سنگ کلیه یا بزرگ شدن پروستات
• ضعف سیستم ایمنی
• استفاده از کاتتر ادراری
• سابقه جراحی‌ دستگاه ادراری

بیشتر بدانید: درمان سریع عفونت مثانه

تشخیص عفونت ادراری

آزمایش‌ها و روش‌های مورد استفاده برای تشخیص UTI عبارت‌اند از:

• آزمایش ادرار برای بررسی وجود گلبول‌ سفید، گلبول‌ قرمز یا باکتری‌ در ادرار
• کشت ادرار برای مشخص شدن نوع باکتری‌هایی که باعث عفونت شده‌اند (این کار به انتخاب داروی مناسب کمک می‌کند)
• تست‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی، سی‌تی اسکن و ام‌آرآی (MRI)
• سیستوسکوپی برای دیدن مجرای ادرار و مثانه

بیشتر بدانید: علت تبخال

بهترین دارو برای عفونت ادراری چیست؟

وقتی از داروی عفونت ادراری صحبت به میان می‌آید، آنتی‌بیوتیک‌ها بهترین گزینه هستند. اینکه کدام داروی آنتی‌بیوتیک برای چه مدت زمانی تجویز شود، به وضعیت سلامتی‌ شما و نوع باکتری موجود در نمونه ادرار بستگی دارد.

عفونت ساده

داروهایی که برای درمان عفونت‌های ساده تجویز می‌شوند عبارت‌اند از:

• تری‌متوپریم و سولفامتوکسازول
• فسفومایسین
• نیتروفورانتوئین
• سفالکسین
• سفتریاکسون

آنتی‌بیوتیک‌های فلوروکینولون‌ مثل سیپروفلوکساسین و لووفلوکساسین معمولا برای عفونت‌های ساده تجویز نمی‌شوند. چون عوارض این داروها اغلب از مزایای آن‌ها بیشتر است.

علائم UTI معمولا در عرض چند روز پس از شروع درمان برطرف می‌شود. اما ممکن است نیاز باشد مصرف آنتی‌بیوتیک را برای یک هفته یا بیشتر ادامه دهید. دوره درمان را حتما تکمیل کنید.

گاهی‌اوقات ممکن است پزشک یک داروی مسکن تجویز کند تا احساس سوزش ار در هنگام دفع ادرار کاهش دهد. البته درد معمولا بلافاصله پس از شروع مصرف آنتی‌بیوتیک تسکین پیدا می‌کند و به مسکن نیاز ندارد.

بیشتر بدانید: علائم عفونت کلیه در مردان

عفونت‌های مکرر

اگر به طور مکرر دچار عفونت ادراری ‌شوید، ممکن است پزشک توصیه‌های درمانی خاصی را پیشنهاد دهد:

• دوز پایین آنتی‌بیوتیک برای حداقل ۶ ماه
• مصرف یک دوز آنتی‌بیوتیک بعد از رابطه جنسی (اگر عفونت به فعالیت جنسی مربوط باشد.)
• استروژن‌درمانی واژینال (برای زنان یائسه)

عفونت شدید

اگر عفونت شدید باشد، ممکن است به تزریق آنتی‌بیوتیک‌ وریدی در بیمارستان نیاز داشته باشید.

بهترین دارو برای عفونت ادراری در زنان

به طور کلی، درمان UTI در زنان و مردان مشابه است و شامل مصرف آنتی‌بیوتیک‌ و افزایش نوشیدن مایعات می‌شود. با این حال، پزشک باید در هنگام انتخاب بهترین دارو برای عفونت ادراری در زنان علت زمینه‌ای بیماری را هم در نظر بگیرد. برای مثال، اگر یائسگی با عفونت مرتبط باشد، پزشک ممکن است استروژن‌درمانی واژینال را توصیه کند.

بهترین دارو برای عفونت ادراری در مردان

عفونت ادراری در مردان شیوع کمتری دارد. اما ممکن است در اثر مشکلات زمینه‌ای مانند بزرگ شدن پروستات رخ دهد. در این شرایط لازم است پزشک به غیر از آنتی‌بیوتیک، داروهای دیگری هم تجویز کند. اگر در مورد نحوه انتخاب بهترین دارو برای عفونت ادراری در مردان سوال دارید، با پزشک مشورت کنید.

درمان‌های خانگی

اگر این سوال به ذهن‌تان رسیده است که برای درمان بی اختیاری ادرار چه بخوریم یا کدام غذاها به درمان عفونت ادراری کمک می‌کنند، باید بگوییم که استفاده از موارد زیر برای حفظ سلامت دستگاه ادراری و تسکین عفونت‌های خفیف مفید است:

۱. سیر

این گیاه بسیار محبوب به طور گسترده در طول تاریخ هم برای آشپزی و هم برای درمان بیماری استفاده شده است. سیر برای درمان بسیاری از بیماری‌های جسمی از جمله عفونت‌های قارچی، ویروسی و باکتریایی) مفید است.

خاصیت درمانی این ماده غذایی به یک ترکیب حاوی گوگرد به نام آلیسین نسبت داده می‌شود. در تحقیقات انجام‌شده روی اثرات سیر، آلیسین اثرات ضد باکتریایی قوی در برابر انواع گسترده‌ای از باکتری‌های عامل عفونت ادراری (از جمله اشریشیا کلی) داشته است.

بیشتر بدانید: زونا چیست؟

۲. دی-مانوز

دی-مانوز (D-mannose) یک نوع قند ساده است که اغلب برای پیشگیری و درمان عفونت ادراری خفیف استفاده می‌شود. این قند به طور طبیعی در بسیاری از غذاها از جمله کرن‌بری، سیب و پرتقال وجود دارد. اما زمانی که قرار است به درمان UTI کمک کند، معمولا به‌ شکل پودر یا قرص مصرف می‌شود.

اطلاعات خیلی زیادی در مورد نحوه عملکرد دی-مانوز در دسترس نیست. اما بسیاری از کارشناسان بر این باورند که این ماده مانع از چسبیدن بعضی از باکتری‌ها به سلول‌های دستگاه ادراری می‌شود. این موضوع باعث می‌شود باکتری‌ها قبل از بیمار کردن شما از بدن دفع شوند.

دی-مانوز برای سلامتی اکثر افراد هیچ خطری ندارد. رایج‌ترین عارضه جانبی گزارش‌شده  اسهال خفیف است. با این ‌حال، از آنجا که این ماده یک نوع قند است، مصرف آن به بیماران مبتلا به دیابت توصیه نمی‌شود.

بیشتر بدانید: واریکوسل چیست؟

۳. چای سبز

این چای قرن‌ها است که به دلیل خواص دارویی خود در طب سنتی استفاده می‌شود. چای سبز حاوی مقادیر بالایی از ترکیبات گیاهی به نام پلی‌فنول است. پلی‌فنول‌ها به دلیل داشتن اثرات ضد میکروبی و ضد التهابی قوی بسیار محبوب هستند. اپی‌گالوکاتچین از سایر ترکیبات چای سبز است که اثرات ضد باکتریایی قوی علیه سویه‌های اشریشیا کلی دارد.

بیشتر بدانید: درمان قطعی مثانه بیش فعال

۴. دمنوش جعفری

جعفری دارای اثرات ادرارآور خفیف است و به دفع و پاکسازی باکتری‌های عامل عفونت از دستگاه ادراری کمک می‌کند.

بیشتر بدانید: برای کاهش اوره چه بخوریم؟

۵. دمنوش بابونه

دمنوش بابونه به درمان طیف گسترده‌ای از بیماری‌های جسمی (از جمله UTI) کمک می‌کند. بابونه مثل جعفری دارای اثرات ادرارآور خفیف است. به‌علاوه، ترکیباتی دارد که از خاصیت ضد باکتریایی و ضد التهابی برخوردارند. این خواص به کاهش التهاب، مهار رشد باکتری‌ها و پاکسازی باکتری‌های مضر از دستگاه ادراری کمک می‌کنند.

بیشتر بدانید: از کجا بفهمم تب مالت دارم؟

۶. دمنوش نعناع

دمنوش‌هایی که با استفاده از نعناع تهیه می‌شوند گاهی‌اوقات به ‌عنوان درمانی طبیعی برای عفونت مجاری ادراری مورد استفاده قرار می‌گیرند. بعضی از تحقیقات نشان داده‌اند که برگ‌های نعناع دارای خواص ضد باکتریایی در برابر اشریشیا کلی هستند. بعضی از ترکیبات موجود در این گیاه می‌توانند به کاهش مقاومت باکتریایی نسبت به داروهای آنتی‌بیوتیک کمک کنند.

راه‌های پیشگیری از عفونت ادراری

رعایت نکات زیر خطر ابتلا به UTI را کاهش می‌دهد:

• مایعات به‌خصوص آب زیادی بنوشید. نوشیدن آب به رقیق شدن ادرار و دفع بیشتر آن کمک می‌کند. این موضوع باعث می‌شود که باکتری‌ها قبل ایجاد عفونت از دستگاه ادراری خارج شوند.
• بدن خود را در سرویس بهداشتی از قسمت جلو به سمت عقب تمیز کنید. انجام این کار پس از دفع ادرار یا مدفوع، از انتقال باکتری‌های ناحیه مقعد به مثانه و مجرای ادرار جلوگیری می‌کند.
• مثانه خود را بلافاصله پس از برقراری رابطه جنسی تخلیه کنید. به‌علاوه، یک لیوان آب بنوشید. این کار به پاکسازی باکتری‌ها کمک می‌کند.
• بهداشت را در طول دوره قاعدگی رعایت کنند. تعویض مکرر پد و تامپون در این دوره به پیشگیری از عفونت کمک زیادی می‌کند.
• از مصرف محصولات زنانه که تحریک‌کننده هستند، خودداری کنید. استفاده از اسپری‌های خوشبوکننده یا سایر محصولات زنانه روی ناحیه تناسلی ممکن است مجرای ادرار را تحریک کند.
• سعی نکنید ادرار را به مدت طولانی نگه دارید. هر زمانی که احساس کردید به دفع ادرار نیاز دارید، مثانه‌ خود را خالی کنید. هرگز عجله نکنید و مطمئن شوید که مثانه‌تان را کاملا تخلیه کرده‌اید.
• با پوشیدن لباس زیر نخی و لباس‌های گشاد، ناحیه تناسلی‌ خود را خشک نگه دارید. بهتر است شلوار جین تنگ و لباس زیر نایلونی نپوشید. این لباس‌ها می‌توانند رطوبت را به دام بیندازند و محیط مناسبی برای رشد باکتری‌ها فراهم کنند.

بیشتر بدانید: بهترین قرص برای التهاب مثانه

کلام پایانی

عفونت ادراری یک بیماری بسیار شایع است که اغلب زنان را درگیر می‌کند. با این حال، ممکن است مردان و کودکان را هم تحت تاثیر قرار دهد. اگر علائم این بیماری را تجربه کردید، فورا به متخصص اورولوژی یا عفونی مراجعه کنید.

برای این کار می‌توانید به وب‌سایت التیاما سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله دکتر عفونی آنلاین مشاوره داشته باشید و یا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری متخصص عفونی به متخصص مد نظر خود مراجعه کنید. همچنین می‌توانید با دکتر اورولوژی آنلاین مشاوره داشته باشید و یا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر اورولوژی به متخصص مد نظر خود مراجعه کنید.

سوالات متداول

منابع: mayoclinic, healthline, my.clevelandclinic